De kortzichtigheid van het eigen risico

In dagblad Trouw staat vandaag (8 januari 2013) een artikel over de werking van het verhoogde  eigen risico in de zorg. (Een op de vijf bezuinigt op uitstelbare zorg). Uit onderzoek van bureau Newcom onder 1150 Nederlanders blijkt dat 20% van de Nederlanders minder snel naar de zorgverlener is gestapt in het afgelopen jaar. Nu het eigen risico verhoogd is van €220,-  naar €350,- is de verwachting dat een kwart van de Nederlanders minder snel naar een zorgverlener toe zal gaan.

Goed nieuws voor het kabinet! Het eigen risico moet immers mensen meer bewust maken van de kosten van de zorg. Door de stap naar de zorgverlener te ontmoedigen zou er dus flink bezuinigd kunnen worden.  Het gegeven dat zoveel mensen hier gehoor aan hebben gegeven is dus goed nieuws. Maar hoe goed is dit nieuws eigenlijk? Wat betekent het dat mensen minder snel naar de dokter gaan? Waren Nederlanders voor de invoering van het eigen risico vooral hypochondrisch? En kunnen we iets zeggen over die 20%? Welke mensen worden door deze maatregel ontmoedigd?

Uit het onderzoek komen twee zorgwekkende resultaten naar voren. Het eerste is dat er vooral bezuinigd wordt op ‘uitstelbare’ zorg: we gaan minder snel naar de tandarts, fysiotherapeut en psycholoog. De vraag dient zich aan of dit een goede ontwikkeling is. De keuze wordt immers niet ingegeven door medische redenen, maar door financiële. Veel mensen (met name chronisch zieken, ouderen, mensen met fysiek zware beroepen,  en mensen met een beperking) hebben baat bij een toegankelijke fysiotherapeut. Psychologische ondersteuning in een vroeg stadium kan voorkomen dat mensen voor langere tijd psychisch ziek worden. Goede traumazorg helpt mensen na een moeilijke periode weer op de been. Wat zijn de gevolgen van deze eigen gekozen bezuinigingen over enkele jaren?

De tweede conclusie die zorgwekkend is, is dat met name de lagere inkomens bezuinigen op zorg. Dit is een logische consequentie van het eigen risico. In toenemende mate hebben mensen met een lager inkomen moeite om de rekeningen te betalen. Nu al, meldt het artikel in Trouw, lukt het sommigen met moeite om de zorgrekeningen te betalen. Voor hogere inkomens zal het eigen risico niet veel uitmaken. Niet leuk, natuurlijk – maar geen echte drempel. Hierdoor ontstaat er een ongewenste tweedeling: mensen met een lager inkomen hebben een verminderde toegang tot de zorg.  Voor de lagere inkomens is de eigen bijdrage een soms onoverkomelijke drempel, voor de hogere inkomens niet perse. Hierdoor zal de doelstelling van de regering (minder snel naar de zorg) voor de  hogere inkomens niet opgaan.

Het eigen risico ondermijnt de solidariteit in ernstige mate. Het gevolg zal zijn dat er een tweedeling ontstaat: met name de lagere inkomens zullen minder gebruik maken van zorg.  Vanuit de waarde van de mens gedacht een ongewenste en kortzichtige ontwikkeling. Ook als er geredeneerd wordt naar kosten is het de vraag of we op langere termijn niet duurder uit zijn. Laten we kritisch naar de verleende zorg kijken: wat werkt, en wat niet? Wanneer we de zorg verbeteren en die voor iedereen toegankelijk houden, wordt er een wereld gewonnen!