Zeven manieren om kerkgroei te voorkomen

Er is de laatste jaren toenemende aandacht voor missionair gemeente-zijn. Steeds meer kerken en geloofsgemeenschappen raken doordrongen van het besef dat ze teveel naar binnen zijn gekeerd. Het contact met de samenleving, het gesprek met zoekers, anders- of niet-gelovigen en de praktische doorwerking van het evangelie in het dagelijks leven blijken vaak niet de sterkste punten van geloofsgemeenschappen. Lange tijd leek dit ook niet zo belangrijk. De kerken mochten rekenen op een redelijke belangstelling. De neerwaartse beweging werd al wel opgemerkt vanaf de jaren ’70 en ’80, maar veranderde het zelfbewustzijn van de kerken niet of nauwelijks.

Inmiddels is duidelijk dat er de krachtige beweging van – even voor het gemak – secularisatie de kerken niet onberoerd heeft gelaten. Enerzijds komt er een tegenbeweging van hoop tegen de klippen op. Mensen die zich inzetten voor het Koninkrijk van God, mensen die zich opnieuw en overtuigd verbinden met een geloofsgemeenschap. Verhalen van geloof, hoop en liefde. Anderzijds schieten ook veel geloofsgemeenschappen in de stress. Het is niet leuk om in een krimpende kerk te zitten. Soms zien betrokken gelovigen met lede ogen aan dat ondanks alle inzet, en ondanks weer een nieuw plan, dat de kerkgang, de onderlinge betrokkenheid en de relevantie van de kerk voor het geloof meer en meer afnemen.

In de Protestantse Kerk in Nederland is momenteel de derde landelijke missionaire ronde bezig. http://www.pkn.nl/missionair/werk/missionaire-ronde/Paginas/Default.aspx Opnieuw een goed en inspirerend initiatief  van die kleine, maar o zo energieke, missionaire werkgroep. Wat in ieder geval duidelijk wordt uit die rondes en uit de onderlinge contacten, is dat het lastig is om de route naar een bloeiende gemeente te vinden. Al nadenkend over welke elementen leiden tot missionair bewustzijn, gemeenteopbouw en groeiende presentie, kwam ik tot de ontdekking dat het veel eenvoudiger is om een aantal manieren te benoemen om kerkgroei te voorkomen.  Als je niet wilt groeien, doe dan het volgende:

1. Mopperen

Een goedwerkende manier om te voorkomen dat nieuwkomers zich prettig voelen in je gemeente, is mopperen. Dit mopperen kan zachtjes onder de dienst, maar kan ook tijdens de koffie aan de keukentafel of in de kleedkamer bij het sporten. Een gemeente waarover gemopperd wordt, is niet aantrekkelijk. De andere kant is dat mopperen een teken van betrokkenheid is. Mensen die mopperen maken zich zorgen over de koers van de gemeente of over ontwikkelingen. Wat zou er gebeuren als die energie positief zou worden aangewend?

2. Negatief zijn

Negativiteit zuigt als een spons alle energie op. Geloofsgemeenschappen zitten al snel in een soort spagaat. De inhoud en de vormen zijn vaak in de loop van de tijd uitgekristalliseerd. De gemeenteleden voelen zich thuis. Tegelijkertijd  vraagt geloof ook om beweging, om nieuwe energie. Een uitstekende manier om de kartrekkers en creatievelingen in de gemeente te ontmoedigen en een zwaarte te creëren is door negatief te reageren op voorstellen en op veranderingen. ‘Dat lukt toch niet’. ‘Wie zit daar nu op te wachten’. ‘Met alle respect, maar dat is natuurlijk niet haalbaar.’ De andere kant is, dat mensen die negatief zijn, graag een bloeiende gemeente zouden zien waar ze trots op kunnen zijn. Angst, (soms terechte) zorg en vast willen houden aan het vertrouwde, zorgen voor die begrijpelijke negatieve reacties. Maar wat zou er gebeuren dat de energie positief zou worden aangewend? Niet negatief, maar kritisch opbouwend meedenken?

3. Het opeisen van je eigen ruimte

Gasten, nieuwkomers, jongeren – wat ze gemeen hebben, is dat ze op een andere manier naar de geloofsgemeenschap kijken. Wanneer er geen ruimte is voor hun inbreng, en zij alleen kunnen kiezen om de aangeboden inhoud en vorm over te nemen, zal dat minder uitnodigend zijn. Een oprecht gesprek, een open dialoog een gemeende uitnodiging houdt ten diepste in dat je de moed hebt om iets van je eigen ruimte los te laten (inrichting kerkgebouw, tijdstip, muziek, vertrouwde vormen). Maar soms zit ons eigen ego ons behoorlijk in de weg. Een haast natuurlijke reactie op verandering is strijd om zelfhandhaving. Zou dat niet tot nieuwe energie kunnen leiden wanneer je niet je eigen ruimte opeist, maar enerzijds uitlegt wat voor jou heilig en belangrijk is, en anderzijds luistert naar de verlangens en het heilige van de ander?

4. Conflicten niet uitwerken

Zoals koude lucht een soufflé kan doen inzakken, zo slaat een onderhuids conflict de sfeer dood. Er ontstaat het gevoel dat je op eieren moet lopen, omdat in elk meningsverschil het niet uitgesproken conflict zomaar mee kan komen – met alle heftige emoties van dien. Een dergelijk onderhuids conflict creëert een angstige cultuur, waardoor nieuwe initiatieven, open gesprekken en kwetsbare gemeenteleden niet tot hun recht kunnen komen, of zelfs beschadigd raken. Wanneer je het aandurft om die diepe conflicten aan te gaan, ontstaat er die spannende ruimte waarbinnen groei en ontmoeting plaats kan vinden.

5. Niet meer meedoen

Het is natuurlijk een open deur, maar als je besluit om niet meer deel te nemen aan activiteiten en je niet langer te verbinden aan de geloofsgemeenschap, helpt dat niet om tot kerkgroei te komen. Jouw keuze heeft natuurlijk ook effect op je gezin, je partner en je vrienden. Zouden er andere manieren kunnen zijn om een weg te zoeken in je onvrede of je ongemak?

6.  Zakelijk denken zonder oog te hebben voor de geestelijke dimensie

Binnen kerkelijke geloofsgemeenschappen wordt het steeds gebruikelijker om zakelijk te denken. De nadruk op inkomsten en uitgaven, op het zakelijke zonder oog te hebben voor de geloofsdimensie, trekt een  zware wissel op creativiteit, nieuwe initiatieven en enthousiaste intuïtie. Vertrouwen op de Geest kan zomaar worden ontmoedigd. Het is goed om te beseffen dat achter het financiële beleid ook altijd een geloofsvisie schuil gaat.

7. Geestelijk denken zonder oog te hebben voor de zakelijke dimensie

Tot slot: de Geest kan waaien, maar sommige ideeën kosten gewoon geld of vragen om een structurele inbedding. Wanneer er geen aandacht en ruimte is voor de zakelijke kanten van een activiteit of idee, zal het een harde landing maken. Het is belangrijk dat je voorkomt dat een prachtig idee een zo zware financiële wissel gaat trekken op de geloofsgemeenschap, dat daardoor ook alle energie weggetrokken zal worden. Kortom: vindt een balans tussen de geestelijke en de zakelijke dimensie.

Misschien zouden we werk kunnen maken van die elementen die kerkgroei in de weg staan. Misschien blijft de kerk krimpen. Misschien moeten we het gebouw sluiten. Maar de onderlinge verbondenheid kan groeien – en dat is tot zegen.