… en een tijd om te sterven

We kijken elkaar aan. Haar diepliggende ogen kijken me vriendelijk en tegelijkertijd droevig aan. De lijnen in haar gezicht vertellen een deel van haar verhaal. De groeven rond haar mond van teleurstelling en verdriet, de kraaienpootjes bij haar ogen van vreugde en dankbaarheid. Ze zucht. ‘Wat moet ik nu, dominee? Ik kom de laatste tijd vaker in het ziekenhuis dan in de kerk.’  Ze is al op leeftijd. Ondanks haar afnemende gezondheid is ze altijd optimistisch en monter. Een vrouw met levenswijsheid die het leven heeft leren verstaan. Levenskunst. Zoeken naar mogelijkheden. Vrede sluiten met beperkingen en verlies. Dankbaarheid vóórleven.

Mag ik ook gewoon sterven?

Nu heeft ze te horen gekregen dat ze niet lang meer te leven heeft. De artsen hebben haar verteld dat er een zware operatie mogelijk is, die mogelijk haar leven kan verlengen. Maar zelf aarzelt ze. Ze houdt vol overgave van het leven, van haar familie en vrienden. Tegelijkertijd is ze bezorgd hoe ze uit de operatie zal komen. En ze vraagt zich af  ‘mag ik ook gewoon sterven?’

(Foto via google, vrouw uit Chichicastenango, Guatemala)

In de afgelopen jaren ben ik geregeld in gesprek geraakt met mensen die voor dergelijke moeilijke keuzes stonden. Mijn  gesprekspartners waren broze mensen geworden. Soms hadden ze een hoge leeftijd bereikt, soms waren ze nog jong. Wat zij gemeenschappelijk hadden, was dat zij leefden op de rand van eeuwigheid. Terugkerende kanker met al die moeilijke emoties, en met die onvermijdelijke vraag: moet ik die operatie aangaan? Moet ik opnieuw een chemokuur ondergaan? Of is het genoeg zo, en mag ik mij voorbereiden op de naderende dood?

Ontwarren van emoties

In deze gesprekken is het belangrijk om de emoties te ontwarren. De kracht van de liefde, de verbondenheid die je kunt voelen met de mensen om je heen. Het verlangen om te leven – we zijn geschapen om lief te hebben en om te leven. En daarnaast het verlangen om rust te vinden. Om los te mogen laten en zich voor te bereiden op wat komt. Soms jagen medische mogelijkheden ons op: behandelingen en operaties kosten energie en kracht. De behandelingen zijn soms zo gericht op verlengen van leven, dat het geen ruimte laat voor onze sterfelijkheid en ons afscheid. Het is belangrijk om niet alleen na te denken over waardig leven, maar ook over waardig sterven.

Overwogen kiezen

De uiteindelijke keuze is altijd aan de gesprekspartner zelf. Een foute keuze bestaat niet. Wat wel schadelijk kan zijn is het ingaan van een traject, terwijl men niet de ruimte heeft ervaren om alles te overwegen. Dat gaat uiteindelijk ten koste van de draagkracht.

1 Voor alles wat gebeurt is er een uur,

een tijd voor alles wat er is onder de hemel.

2 Er is een tijd om te baren

en een tijd om te sterven.

In Prediker 3 lezen we dat er een tijd is om te sterven. Het valt niet mee om het uit te houden en stil te staan bij de gedachte aan onze sterfelijkheid. In die zin vind ik het van grote waarde dat we in ons dorp van de kerk naar de begraafplaats lopen, dwars door het dagelijks leven heen. Het dagelijks leven dat stil staat en wacht, tot de stoet gepasseerd is.

Soms staan we voor moeilijke keuzes. Ondragelijk soms. Maar ook dan mogen we op weg gaan met het licht van Pasen in onze rug.