In het dagblad Trouw zijn we in de afgelopen weken bijgepraat over onze seksualiteit. Na een artikel over de vrouwelijke seksualiteit, volgde een artikel over mannelijke seksualiteit, en op 19 maart een derde artikel over de seks in relaties (19/4: standje waakvlam. -nog niet vrij beschikbaar op internet). Deze artikelen focussen zich op het (ontbreken van) plezier beleven aan seks. In het eerste artikel komt naar voren dat veel vrouwen vooral hun mannelijke partner plezier proberen te doen en zelf tekort komen. Ook blijkt bijna de helft van de vrouwen pijn te ervaren bij het vrijen. In het artikel over mannelijke seksualiteit blijken veel mannen op te moeten boksen tegen een onjuiste beeldvorming. Ze hebben moeite om hun vrouwelijke partner te bevredigen, ervaren een gebrek aan opwinding en schamen zich over hun seksueel disfunctioneren. In het derde artikel, tenslotte, wordt beschreven hoe in een langdurige relatie het verlangen naar elkaar en seksualiteit steeds meer zullen afnemen. Al met al een wat somber ogend beeld: vrouwen en mannen die worstelen met hun eigen seksualiteit en met de seksualiteit in hun relatie.
De olifant in de kamer
Aandacht voor seksualiteit is belangrijk. Goede seksualiteit bouwt immers op, bevestigt en bekrachtigt. Negatieve seksualiteit breekt af. Daarom is het van belang om stil te staan bij de oorzaken van problemen met seksualiteit. Het is nodig om te zoeken naar wegen om ruimte te vinden voor helende intimiteit en seksualiteit. De richting waarin in de artikelen gezocht wordt (sleur, schaamte en geen aandacht voor de eigen seksualiteit) vertellen in mijn beleving niet het hele verhaal. Het lijkt erop dat iedereen de olifant in de kamer probeert te negeren.
Een misser
Wat opvallend is in de drie artikelen in Trouw, is dat er nergens gesproken wordt huiselijk en seksueel geweld. In mijn beleving een spijtige misser, omdat we inmiddels twee dingen weten. Allereerst toont elk onderzoek steeds opnieuw aan dat er meer mensen slachtoffer zijn van seksueel geweld dan we denken. Of het nu gaat om seksuele intimidatie in de zorg, misbruik in de jeugdzorg, steeds maken onderzoeken duidelijk dat er sprake is van een groot probleem. Onlangs werden de resultaten van een Europees onderzoek gepresenteerd. Dit onderzoek komt tot de conclusie dat 33% van de vrouwen sinds haar 15de levensjaar eenmaal of vaker slachtoffer zijn geworden van fysiek of seksueel geweld. In Nederland blijkt dit percentage op 45% te liggen. In het onderzoek is het geweld in de kindertijd dus niet eens meegenomen. Ook weten we uit ander onderzoek dat rond de 10% van de mannen te maken heeft gehand met seksueel misbruik. Met andere woorden: een groot percentage van de Nederlanders heeft te maken (gehad) met huiselijk en/of seksueel geweld. De kans dat een van beide partners littekens mee draagt is dus vrij groot.
Gevolgen van geweld
Het tweede dat we weten, is dat de gevolgen van huiselijk en seksueel geweld ingrijpend kunnen zijn. Slachtoffers van geweld kunnen moeite hebben om anderen te vertrouwen. Daarnaast zijn ze vaak kwetsbaarder omdat ze worstelen met hun eigenwaarde. Door schaamte en schuldgevoelens over het geweld worden de pijnlijke ervaringen vaak weggestopt en vermeden. Door triggers kunnen die ervaringen echter onverwacht weer present komen. Lichamelijke aanraking is een krachtige trigger. Enerzijds heeft elk mens het verlangen om gekend en geliefd te zijn. Een knuffel is meestal heilzaam en opbouwend. Anderzijds hebben de ervaringen van geweld alles te maken met de geschonden integriteit van het lichaam. Door de aanraking kan het verleden ineens weer aanwezig zijn. Seks die vanuit een liefdevolle relatie en intiem verlangen begonnen is, kan ervaren worden als de herhaling van een eerdere verkrachting.
Problemen met intimiteit en seksualiteit
Nu is het goed om een pas op de plaats te maken. De impact van geweldservaringen zal van persoon tot persoon verschillen. Lang niet alle mensen die een negatieve seksuele ervaring hebben, zullen zich herkennen als een slachtoffer van seksueel misbruik. Maar het neemt niet weg dat áls mensen lijden onder de gevolgen van geweld, dit vooral tot uiting zal komen in problemen met intimiteit en seksualiteit.
Pastorale praktijk
In mijn pastorale praktijk heb ik meerdere personen gesproken (vrouwen én mannen) die spraken over eenzaamheid, over het gevoel onthecht te zijn of vervreemd van zichzelf of hun partner. De oorzaak hiervan hing vaak samen met emotionele verwaarlozing in de jeugd, en/of huiselijk en seksueel geweld. Deze onthechting en eenzaamheid werkte vrijwel altijd door in de relatie met de partner. Seksualiteit is vaak belast en wordt als onprettig of ongewenst ervaren. Er is sprake van schaamte en schuldgevoelens. Hier heb ik eerder een blog over geschreven, waarin met name de verwarring tussen intimiteit en seksualiteit en het onvermogen grenzen te bewaken en bespreekbaar te maken aan de orde komen.
Aandacht noodzakelijk
Natuurlijk zijn niet alle problemen op het gebied van seksualiteit terug te voeren op ervaringen met huiselijk en seksueel geweld. Wel zou het goed zijn, gezien het grote aantal mensen dat hier slachtoffer van is geworden, en de ernst van de gevolgen die met name door lichamelijkheid, intimiteit en seksualiteit aan het licht komen, seksueel misbruik meer onder de aandacht te brengen. Zeker wanneer er problemen zijn op het gebied van intimiteit, seksualiteit of het vermogen de ander te durven vertrouwen.
Allerlei onderzoeken tonen steeds opnieuw aan dat huiselijk en seksueel geweld een maatschappelijk probleem is. De olifant in de kamer, waar we vooral niet over willen praten. Vermijden, ontkennen en verzwijgen houden het taboe in stand. Het wordt tijd om de gevolgen van misbruik blijvend bespreekbaar te maken.
Alexander Veerman 
Geef een reactie