Strijd op het sterfbed

In het pastoraat spreek ik regelmatig mensen die een groot verlies hebben geleden. Het zijn vaak intense en kwetsbare gesprekken. Op de grens van dood en leven, balancerend op de rand van het onzegbare, rakend aan de diepste emotie: liefde door de dood heen.

Wanneer de dood onze levensweg kruist, krijgen woorden en gebaren extra lading. Dat geldt voor mensen die verbonden zijn met geliefden die leven op de rand van de eeuwigheid. Het geldt voor mensen die leven in het onbekende landschap van rouw nu geliefden zijn weggevallen. Het verlies, de aanwezigheid van de dood, maakt gevoelig, maakt kwetsbaar. Muren en maskers houden geen stand. Troostende aanwezigheid en woorden kunnen ongedachte kracht aanboren bij de rouwende, maar voorbarige troost, niet-invoelende teksten en goedkope oneliners kunnen diep kwetsen.

In het zoeken naar houvast en grip, krijgen de woorden en handelingen in de laatste fase van een ziekbed vaak een diepe betekenis. Ook wanneer iemand onverwacht overlijdt, zijn het soms juist de laatste woorden, het afscheid, die zo node gemist worden.

Als predikant heb ik veel ontroerende verhalen gehoord rond het sterfbed van geliefden. Intense weken of dagen van zorg en van een nabijheid die in de gezonde periode soms ondenkbaar was. Woorden of gebaren die verhaalden van liefde en verbondenheid. Een gebaar dat in de context van sterven aan een andere dimensie kan raken.

Soms overlijden mensen in alle rust. Soms getuigen mensen op het sterfbed van hun geloof in God. Soms vertellen nabestaanden dat hun geliefden vlak voor het sterven de aanwezigheid van engelen of van Jezus voelden. Of de aanwezigheid van geliefden die hen waren voorgegaan. Soms worden mij verhalen verteld van mensen die op de rand van de eeuwigheid de hemel geopend zagen. Licht. Muziek. Het zijn verhalen die van grote betekenis zijn voor de nabestaanden. Verhalen die troost en houvast bieden. Intieme verhalen om te koesteren.

Maar er worden mij ook andere verhalen toevertrouwd. Over ervaringen rond het sterfbed waarover nabestaanden soms zo moeilijk kunnen spreken.  Het in alle rust en vrede sterven wordt vaak verbonden met gelovig sterven. Maar wat betekent dat voor mensen die strijd kennen op het sterfbed?  Het roept vragen op of de overledene wel door God is opgevangen. Of zij/hij niet standvastig genoeg was in het geloof, of –  Naast het verlies sluipt soms ook verdrietige onzekerheid de herinneringen binnen. Waarom moest onze geliefde zo strijden?

Ik ben er huiverig voor om de strijd op het ziekbed al te snel te vertalen naar een geloofsstrijd.  In mijn gesprekken met terminale gemeenteleden merkte ik vaak een dubbele beweging. Enerzijds was er de overgave aan God, de rust door de dood heen opgevangen en thuisgebracht te worden. Anderzijds was er een innerlijke strijd om de mensen die achter moesten blijven los te laten. Liefde verbindt. Liefde maakt dat we met heel ons hart ons met de ander verbinden. De strijd op het doodsbed heeft soms alles te maken met de diepte van verbondenheid en verwevenheid.

Daarnaast doen ziekte en medicijnen veel met mensen.

Hoe mensen ook overlijden, in alle rust of met strijd, de liefde van God is niet afhankelijk van onze overgave en ons geloof. Gods liefde is genade – en toont ons de ruimte van Zijn hart.