Soms is er een bericht dat blijft haken. Dit bericht over de ouderzorg laat mij niet meer los: de verwachting is dat in de komende jaren in toenemende mate gebruik zal worden gemaakt van robots in de ouderenzorg. De robot als de toekomst van de ouderenzorg. In het programma wordt getoond hoe een robot het menselijk contact kan vervangen. Met het oog op het verwachte tekort aan personeel wordt deze ontwikkelingen door sommigen toegejuicht.
EO – dit is de dag reportage (ouderen en zorgrobot)
De hoogleraar robotica Pieter Jonker is erg enthousiast. Verontrustend is zijn visie op menselijk contact: “Als iemand terug praat en aandacht heeft, dan maakt het niet meer uit of het een mens is of een ding. Er zit in een robot intelligentie van een mens en dat zie je erin terug.”
Onwillekeurig moest ik denken aan Cast away. In deze film speelt Tom Hanks iemand die na een vliegtuigcrash op een onbewoond eiland terecht komt. Hij moet veel overwinnen om te kunnen overleven. Een van die dingen is de eenzaamheid. Hij vindt een volleybal (die was aangespoeld, het vliegtuig vervoerde pakjes). Hij noemt deze bal ‘Wilson’ en praat met zijn ‘vriend’ om de eenzaamheid te verdrijven. Juist het gegeven dat hij vriendschap sluit met een volleybal tekent de loodzware eenzaamheid.
Een robot kan het menselijk contact niet vervangen. Een deel van de zorg kan misschien worden vereenvoudigd of ondersteund door robots. Robots kunnen functioneel zijn bij signaleren van problemen of vragen bij ouderen. Een robot kan echter nooit in plaats van menselijk contact komen. Als ouderen vriendschap sluiten met de robot is dat een teken van diepe eenzaamheid. Laten wij alsjeblieft nooit een maatschappij worden waarin wij vrede hebben met het feit dat onze ouderen genoegen moeten nemen met de aandacht van dingen. Ieder mens is het waard om gekend en geliefd te zijn.
Alexander Veerman 
Ik ben benieuwd hoe de Pieter Jonker er zelf tegen aankijkt als hij zelf in een achteraf kamertje zit in een verzorgingstehuis met slechts een robot die tegen hem ‘praat’ of een digitaal spelletje met hem speelt.
Met dieren is het nog een ander verhaal. Bij dieren gaat er nog emotie, warmte, gezelligheid en weet ik veel wat nog meer van uit, maar bij een robot is dit toch echt een heel ander verhaal.
Sterker nog, ik denk dat als dit echt de toekomst gaat worden, dat ouderen zich op een gegeven moment neer leggen bij dit gegeven en ‘genoegen nemen’ met zo’n apparaat omdat er domweg geen andere opties voor handen lijken te zijn. Ouderen word op deze manier aangeleerd te accepteren dat ze eenzaam zijn.
Wat ik nu schrijf vind ik best heel eng om te schrijven omdat ik bang ben dat men mij maar een raar figuur vind, maar ik heb te maken met een soortgelijk iets. Althans, dit is wat het direct bij mij oproept!
Ik ben een groot deel van mijn leven ook erg eenzaam. Ik heb niet de sociale skills om daar structureel verandering in te brengen. De reden waarom ik eenzaam ben word dan misschien wel bepaald door mijn angsten en onzekerheden maar feit is en blijft dat ik eenzaam ben.
Om die reden heb ik me van jongs af aan al gericht op knuffeldieren. Ik kan me geen moment in mijn leven herinneren dat ik niet een of meerdere knuffeldieren om me heen heb. Het gevoel dat knuffeldieren bij mij oproepen is een gevoel van schijn veiligheid. Ik praat tegen ze, ik huil met ze, ik lach met ze en ja, op de een of andere verknipte manier denk ik dat ze mij verstaan en begrijpen. Rationeel weet ik dat het niet zo is maar mijn gevoel zegt iets anders.
Dit zo lezend zou je denken: “Dan klopt het toch wat die Pieter Jonker schrijft?!”
Nee, dat is niet waar, want ieder mens dat ook maar een beetje in staat is om (nog) rationeel na te denken is zich er van bewust dat het slechts schijn gezelligheid, begrip, veiligheid en aanvulling op zijn of haar leven is. Mezelf dit te moeten realiseren geeft onder anderen een enorme knauw aan mijn zelfvertrouwen en zelfbeeld. Ik vind mezelf gek, gestoord, niet normaal of welk etiketje dat je er maar op wil plakken.
Ondanks dat, blijf ik trouw aan mijn knuffeldier(en), wetend dat ik mezelf voor de gek houd.
Daar komt bij dat het me op de een of andere manier het gevoel geeft dat ik minder moeite hoef te doen om op zoek te gaan naar ‘menselijke vrienden’ of contact. Knuffeldieren kwetsen niet, praten niet terug, oor- en veroordelen niet en boven al, zij zeggen me niet dat ik een eenzame loser ben.
Ik ben bang dat ouderen die met zo’n robot opgezadeld worden, zich op den duur net zo afhankelijk gaan maken en voelen als ik doe van mijn knuffeldier(en). Die kant moeten we niet op willen. Die kant is echt onmenselijk. Ik kan het weten want ik maak het de hele dag door mee.
Dus Pieter Jonker, denk nog maar eens heel goed na over je beweringen. Het is namelijk heel makkelijk om vanuit een situatie waarin je gelukkig bent en omringt word met mensen en vrienden en waarin je nog allerlei actieve stappen kunt zetten in de richting van de samenleving, om dan te zeggen dat een robot je in alles wat je nodig hebt, kan voorzien.
Te belachelijk voor woorden. Hij moest zich diep schamen!
Dank je wel voor je reactie. Het is precies wat ik bedoel. Die eenzaamheid is erg. Ook voor jou sterkte!