Van verschillende kanten wordt mij de vraag gesteld of ik niet eens zou stoppen met het bloggen en twitteren over seksueel misbruik binnen de kerkelijke context. Sommigen wijzen mij erop dat het schrijven over misbruik de kerk in een negatief daglicht stelt. De pers zit er immers direct bovenop als er weer een verhaal binnen de kerkelijke context bekend wordt. Wat win je ermee om die negatieve berichten te versterken? Anderen vragen zich af of het niet tijd wordt om deze episode achter ons te laten. Er is al zoveel veranderd in de verschillende kerken. Het is tijd om vooruit te kijken. Weer anderen merken op dat het beter zou zijn om de kerk niet in een uitzonderingspositie te plaatsen. Misbruik komt ook voor bij hockeyverenigingen, scouting, instellingen – waarom niet binnen die bandbreedte bespreekbaar maken? Als je al zo nodig de kerkelijke context apart zou willen benoemen – waarom richt je je dan niet op de breedte van sociale onveiligheid? Spreek dan ook over pesten, over uitsluiten, en niet alleen over seksueel misbruik.
Op zich kan ik deze reacties goed begrijpen. De mensen die met mij hierover in gesprek gaan, maken zich zorgen over de beeldvorming van de kerken. Er is zoveel meer te vertellen over geloofsgemeenschappen. Er gebeuren zoveel goede, opbouwende en inspirerende dingen. Door steeds maar in te gaan op het misbruik wordt de toch al negatieve opinie gevoed: de kerk zou niet te vertrouwen zijn en vooral een instituut zijn dat misbruikers hun gang laat gaan. De reacties op mijn schrijven en twitteren worden ingegeven door liefde voor de kerk, door een verlangen naar ruimte om weer trots te mogen zijn op de kerk. Misschien worden deze reacties bij sommigen ook ingegeven voor de angst om wat misbruik teweeg brengt. Uit angst dat de wereld zoveel onveiliger blijkt te zijn dan je zou willen.
Waarom blijf ik spreken over misbruik in de kerk? Waarom richt ik mij niet op het positieve van de kerk of breng ik de thematiek in een breder verband aan de orde? Het eerste is dat er nog steeds – op het moment dat u/jij dit blog leest – er kinderen en jongeren binnen een kerkelijke context worden misbruikt. Terwijl u/jij dit leest, worden mannen en vrouwen slachtoffer van seksueel misbruik. Soms in gezinnen, soms op het werk, soms op school. Terwijl u/jij dit leest worstelen er talloze mensen die lid zijn van geloofsgemeenschappen of er inmiddels uit zijn gestapt met de gevolgen van seksueel misbruik. Steeds weer maken onderzoeken duidelijk dat seksueel misbruik een maatschappelijk probleem is. Er is geen reden om aan te nemen dat het in de religieuze context de cijfers anders zouden zijn dan in een seculiere setting. Het is in zichzelf een schokkend gegeven dat misbruik in geloofsgemeenschappen net zoveel voorkomt als daarbuiten. Onderzoeken maken duidelijk dat 1 op de 10 mannen en 1 op 3 vrouwen in hun leven te maken hebben gehad met een vorm van seksueel grensoverschrijdend gedrag.
De kerk hoort een veilige plek te zijn. Dat bereiken we niet door te zwijgen over het misbruik, maar juist door het bespreekbaar te maken. Preventie van seksueel misbruik begint met het doorbreken van het taboe. Een kerk kan vertrouwen terugwinnen door duidelijk te maken waar grenzen getrokken worden. We kunnen niet voorkomen dat er zich in geloofsgemeenschappen daders bevinden. We kunnen wel duidelijk maken dat geen enkele ongewenste grensoverschrijding getolereerd wordt. We kunnen helpen om mensen weerbaar te maken. Juist door te spreken over misbruik werken we aan een veilige kerk.
De onderzoeken laten zien dat seksueel grensoverschrijdend gedrag erg veel voorkomt. Die onderzoeken maken ook duidelijk dat seksueel misbruik ernstige gevolgen kan hebben en vaak lang het leven van slachtoffers kan bepalen. Dat is reden om specifiek voor seksueel misbruik aandacht te vragen. Deze thematiek komt zoveel voor en trekt zulke diepe sporen, en vraagt specifieke kennis van dynamieken en processen dat het noodzakelijk is om dit apart onder de aandacht te brengen.
Misbruik binnen een kerkelijke context voegt nog een extra dimensie toe: die van het geloof. Mensen die in een kerkelijke context misbruikt worden, worstelen vaak met hun godsbeeld, lijden onder de te snelle oproep om te vergeven, gaan gebukt onder zondebesef dat gevoed wordt door schuldgevoel. De context van kerk en geloof roept een eigen dynamiek op die aparte aandacht verdient.
Daarom blijf ik spreken over misbruik in de kerk. Omdat ik de kerk liefheb. Omdat ik de mensen liefheb en het me pijn doet om te zien dat slachtoffers de kerk verlaten omdat zij het gevoel hebben dat er voor hen geen plaats in. Ik blijf schrijven over kerk en misbruik, omdat het in onze geloofsgemeenschappen voorkomt. Omdat voorgangers te weinig kennis hebben. Omdat er geen tijd te verliezen is.
Ik blijf schrijven over misbruik in de kerk totdat het kwaad is overwonnen.
Alexander Veerman 
Om te beginnen snap ik de vraag en de weerstand van veel mensen best. Als men praat en nadenkt over de kerk, dan heeft men het al snel over God, naastenliefde, vrede, de 10 geboden, vergiffenis en geloof. Seksueel misbruik staat zo ontzettend ‘slordig’ in dit rijtje. Het steekt af als een paarse tulp in een rode rozentuin.
Ik lees in je eerste stuk van je artikel vooral argumenten van mensen die er toe moeten leiden dat we het er maar ‘gewoon’ niet meer over moeten hebben, er van uitgaand dat het ‘slechts’ in het verleden plaatsvond en nu dus niet meer. Ik heb hierbij de indruk, dat dit vooral opmerkingen, verzoeken en wensen zijn van mensen die het seksueel misbruik binnen de kerk zelf niet aan den lijven hebben ondervonden. Misschien een enkele uitzondering daarlatend.
Persoonlijk denk ik dat als je ‘trots’ wilt kunnen zijn op je kerk, dat je dan voor alle volledigheid wel alle ‘in’s en out’s’ moet kennen.
“Anderen vragen zich af of het niet tijd wordt om deze episode achter ons te laten.”
Een hoofdstuk (episode) sluiten doe je doorgaans pas als je het ook uitgelezen hebt. Slachtoffers van seksueel misbruik zitten vaak nog midden in een of meerdere ‘hoofdstukken’ ook al heeft het seksueel misbruik (soms wel tientallen) jaren geleden plaatsgevonden. Als het gaat over seksueel misbruik binnen de kerk, zijn we pas begonnen met het lezen van de index van het boek en zijn we nog niet eens begonnen met het lezen van een specifiek hoofdstuk. Het word tijd dat dit boek vol overtuiging word opengeslagen en hard op word voorgelezen. Niet eerst het einde inzien om te zien of het wel goed afloopt, nee, gewoon er dwars doorheen zonder te weten waar het toe leidt.
Ik kan me zo kwaad maken op mensen die seksueel misbruik ontkennen, terwijl ze weten dat het toch echt onderdeel uitmaakt van de samenleving, al dan niet in kerkelijke sferen.
Je trots voor je kerk, kun je in mijn beleving vergelijken met het gebouw, de kerk zelf. De kerk moet eens in de zoveel jaren ook gerenoveerd worden. Als je ziet dat de steun/draagbalken van het dak van de kerk rotte balken of betonrot bevat, dan vervang je dat ook om er voor te zorgen dat de kerk op den duur instort en ophoud te bestaan. Zo ook met de leiding van de kerk. Als daar ‘rotte plekken’ in zitten, dan moet je die ook ‘vervangen’ wil je voorkomen dat het vertrouwen in de kerk onherstelbaar word beschadigd.
Door het er maar niet over te hebben en het te ontkennen, zul je op de korte termijn misschien ‘gezellig’ kunnen kerken maar op de langere termijn draag je in mijn beleving alleen maar bij aan het in stand houden hiervan. Als je weet dat seksueel misbruik gewoon door zal kunnen blijven gaan als men het niet onder de aandacht brengt, dan kun je in mijn beleving nooit en te nimmer trots zijn op je kerk.
“Het is tijd om vooruit te kijken.”
Voor een slachtoffer van seksueel misbruik is het net alsof hij/zij voortdurend omringt word door spiegels. Welke kant hij/zij ook opkijkt, men kijkt altijd in een spiegel en dus terug naar zichzelf en naar wat achter hen ligt. Bied slachtoffers de kans om niet alleen zichzelf te zien, niet alleen wat achter hen ligt, maar geef ze de kans om vooruit en om zich heen te kijken. Laat hen zien dat ze niet alleen staan, laat ze zien en voelen dat het verschrikkelijk is wat hen overkomen is en laat ze voelen dat zij er als mens toe doen. Dit kan alleen maar als de omgeving erkent wat hen is aangedaan en hen helpt die spiegels te aan diggelen te gooien en de scherven op te ruimen.
Als je weet dat er op een kinderdag verblijf een pedofiel werkt, dan breng je je kind daar toch ook niet heen. Je waarschuwt dan toch ook de hele omgeving dat ze daar voor op moeten passen en vooral hun kind daar niet naar toe moeten brengen omdat het daar niet veilig is? Die ga je dan toch ook niet lopen aanprijzen bij al je vrienden en kennissen?
Waarom zou je dan wel met een ‘trots’, ‘veilig’ en ‘gezellig’ gevoel blijven kerken in je kerk als je weet dat er binnen jou geloofsgemeenschap misschien misbruik gemaakt word of is van kinderen? Je mag wat mij betreft best ‘trots’ zijn op je kerk maar alleen als je opstaat tegen dit soort verschrikkelijke praktijken.
Eer je God? Leef dan naar Zijn maatstaven en waar Hij voor staat. “Liefde”. Seksueel misbruik, het ontkennen of in stand houden daarvan, staat daar haaks boven op!
Ik heb Alexander persoonlijk een aantal jaren van dichtbij mee mogen maken. Ik ben er trots op dat ik hem ken, zowel als dominee en als vriend. Ik ben hem dankbaar voor zijn strijd tegen seksueel misbruik, zowel binnen de kerk als daarbuiten. Hij heeft voor mij een groot verschil gemaakt en ik hoop dat hij dat voor vele anderen zal zijn.
“Als je ziet dat de steun/draagbalken van het dak van de kerk rotte balken of betonrot bevat, dan vervang je dat ook om er voor te zorgen dat de kerk op den duur instort en ophoud te bestaan.”
Moet natuurlijk zijn:
“Als je ziet dat de steun/draagbalken van het dak van de kerk rotte balken of betonrot bevat, dan vervang je dat ook om er voor te zorgen dat de kerk op den duur NIET instort en ophoud te bestaan.”
Dank je wel voor je uitgebreide en persoonlijke reactie. Je verwoordt precies wat ik bedoel te zeggen. Veiligheid kan pas bereikt worden als we de risico’s onder ogen durven zien, benoemen en vervolgens minimaliseren. Geborgenheid in een geloofsgemeenschap kan pas ontstaan wanneer de levensverhalen niet ontkend worden, maar er in alle vreugde en pijn mogen zijn.
De kerk kan een belangrijke plaats zijn als vindplaats van geloof, hoop en liefde, als bewaarplaats van het heil. Alleen zullen we dan wel helder moeten communiceren welk handelen hoort bij Gods Koninkrijk en wat beslist niet.
Hulde, natuurlijk blijven doorgaan met “het erover hebben” en kijk ook ’s naar http://www.rotheater.nl/alsik
Dank je wel.
Mooie site trouwens. Goed en sterk om via theater aandacht te vragen voor deze problematiek.
Veel in het artikel en de reacties snap ik niet. Misbruik is altijd fout. Niet doen omdat de kerk een negatief beeld krijgt. Een rare opvatting. Trots zijn op je kerk? Hoezo, geef eenws aan waarom? Steeds meer kerken sluiten de deuren en dat geeft te denken. Misbruik komt evenvaak buiten de kerk voor. Ik heb vaak gelezen dat juist in christelijke gezinnen het vaker voorkomt… Waarom zou het schulgevoel van een christen zwaarder wegen.
Stel kerkmensen niet in een uitzonderlijke positie. Vinden we misbruik in de kerk erger dan van niet-christenen?
Misschien stof tot nadenken.
Dank je wel voor je reactie, Kees. Ik ben het met je eens. Misbruik is er en dus moet het er over gaan. Alleen zijn er soms mensen die de boel onder de pet willen houden (een reflex die in allerlei verbanden zichtbaar is, daarin is kerk niet uniek).
Nee, misbruik is altijd verschrikkelijk. Binnen en buiten de kerk. Binnen de kerk heeft het echter wel een eigen dynamiek omdat er ook religieuze vragen mee kunnen komen
Alexander, wat je antwoordt ben ik het weer mee eens. Of dat nu een reactie op mijn berichtje is, zie ik niet zo. Maar dat hoeft niet want het was stof tot nadenken..
Nee, geen correctie. Een bevestiging. Vorig jaar heb ik dit blog geschreven. Er was toen even erg veel tegenwind en daar was ik helemaal klaar mee. Meerdere projecten op het gebied van misbruik en kerk liepen vast, onder andere door gebrek aan steun van kerkelijke leiders en door tegenwerking van bepaalde kerkelijke organen (het verzet was breder dan PKN). Die teleurstelling heb ik toen van me af geschreven
Ik keek wat rond en zag een reactie waar ik het wel mee eens ben. Net toen ik wilde antwoorden, zag ik dat het mijn eigen antwoord was, haha.
Alexander: Dankjewel voor deze woorden!! Als slachtoffer weet ik als geen ander, hoe moeilijk het is in het leven om te leven met de grote en intense gevolgen. Want ja, veel gevolgen heeft het en ook een leven lang. Gelukkig mag ik mij prijzen met een voorganger/predikant die mijn verhaal wel degelijk geloofd en zeer zorgvuldig mee omspringt. Want ja, binnen de kerkelijke wereld wordt inderdaad vaak te snel over vergeving gesproken in termen van: “we hebben het er maar niet over”. “Je zult het er zelf naar gemaakt hebben.” Mijn dader gebruikte onder meer de volgende woorden: “Als je het verteld aan de politie, dan geloofd niemand jou en kom je zelf in de gevangenis.” Daders wordt veelal de hand boven het hoofd gehouden. Als slachtoffer ben ik dat goed beu kan ik je vertellen.
Daarom ben ik reuzeblij dat je dit gevoelige en precaire van seksueel misbruik gewoon bij de naam durft te noemen en zo slachtoffers een stem geeft.
Het boeit mij werkelijk niet of het binnen of buiten de kerk vaker voorkomt of niet. Elk slachtoffer is er één teveel. En ja, binnen de kerk hangt er nog een extra sfeer omheen. Daders zijn er enorm goed in een slachtoffer zeer lang het zwijgen op te leggen. En ook nog eens een enorm schaamte- en schuldgevoel aan te praten. God erbij te betrekken. Nou, ik kan iedereen vertellen dat er ferme teksten in De Bijbel staan waarin God zijn afschuw meer dan duidelijk maakt over ontucht. Er moet een omgeving komen waarin slachtoffers erkenning krijgen. En dat begint bij gedegen voorlichting aan en voorgangers met lef die hierover hun mond durven open te doen. Hulde voor jou Alex dat jij je de mond niet laat snoeren door mensen die hun handen liever in onschuld wassen.
Dank je wel voor je persoonlijke woorden. Het spijt me om te horen dat je slachtoffer bent geworden van misbruik. Ik ben blij dat je een voorganger hebt getroffen die naast je ging staan en staat. Je hebt gelijk dat de Bijbel elke vorm van misbruik ondubbelzinnig veroordeelt.