De toekomst ligt op straat

Maandag 30 november sprak Michael Moynagh als gastdocent voor de cursisten van de Missionaire Specialisatie. Moynagh heeft zich in de achterliggende periode bewezen als één van de meest invloedrijke onderzoekers naar nieuwe vormen van kerk-zijn. Hij heeft verschillende publicaties op zijn naam staan waarin hij reflecteert op de betekenis van nieuwe vormen van kerk-zijn voor de gevestigde kerken. Zijn analyse biedt mogelijkheden en hernieuwde hoop om als kerken aanwezig te zijn in het alledaagse leven, mits de kerk het aandurft om fundamenteel vanuit de context te denken. Zijn bekendste werken zijn Church for Every context. An Introduction tot Theology and Practice en Being Church. Doing Life. Creating gospel communities where life happens. Moynagh is een uiterst vriendelijke man en een onderhoudend spreker. Zijn boodschap voor de kerk is even eenvoudig als revolutionair.

Foto Rebecca Onderstal

Fresh expressions

Veel van Moynagh’s boodschap is gerelateerd aan zijn onderzoek naar ‘fresh expressions of church’. Dit zijn nieuwe vormen van kerk-zijn die zich specifiek richten op mensen die niet verbonden zijn met een geloofsgemeenschap om in hun context een gemeenschap te vormen. Deze nieuwe vormen helpen ons, volgens Moynagh, om de kern van het kerk-zijn beter te begrijpen. Hij trekt vier lessen uit zijn analyse van deze fresh expressions in Engeland voor de gevestigde kerken. Allereerst laten fresh expressions zien wat het betekent om van missie prioriteit te maken. Fresh expressions zijn in hun doen en laten missionair. Het start met het verlangen om mensen te ondersteunen en een stukje op weg te helpen (serving and loving people). Dit sluit aan bij het wezen van God: Gods hart gaat uit naar de wereld. Dat is het verhaal van de Bijbel. Concreet betekent dit dat missionaire activiteiten niet een aanvulling zijn op wat kerk is, of dat het een vervolgactiviteit, maar dat het de eerste stap van de kerk hoort te zijn.

Het tweede dat fresh expression laat zien, is dat missie een gemeenschappelijke  activiteit is. Zoals de discipelen twee aan twee werden uitgezonden (Lucas 10), zo is de basis van een missionaire activiteit dat het gezamenlijk wordt overdacht en opgezet.

Fresh expressions laten in de derde plaats zien hoe belangrijk het is dat de kerk zich opnieuw verbindt met het alledaagse leven. In onze tijd is het gewone leven gefragmenteerd geraakt. De kerk maakt veelal geen deel meer uit van die fragmenten. Het betekent dat we als kerk opnieuw na moeten denken over de vraag hoe we in de verschillende segmenten van het leven aanwezig kunnen zijn. Hoe kan de kerk opnieuw ‘lokaal’ worden? Het vraagt om nieuwe vormen die eerder ontstaan vanuit relaties dan vanuit inhouden.

Misschien is de belangrijkste les van de fresh expressions wel dat de kerk een geschenk van God aan de wereld is. Dit geschenk mogen wij weer doorgeven. Concreet betekent dit dat we het ook loslaten: de ontvangers zijn vrij om het geschenk aan hun eigen context aan te passen en zo weer door te geven. Met andere woorden: missie heeft niet als doel om anderen lid te laten worden van je eigen geloofsgemeenschap, maar om het evangelie door te geven in een nieuwe context. Het is een levend geschenk, voor iedereen.

Hoe te reageren op nieuwe ontwikkelingen?

Wat betekent deze focus op missie voor de lokale gemeente? Een geloofsgemeenschap kan op drie manieren reageren op de roep om mensen die geen kerkelijke binding hebben te bereiken. De eerste mogelijkheid is om als lokale gemeenschap niets te doen en niet te veranderen. De prijs zal zijn dat de opdracht om missionair gemeente te zijn niet goed uit de verf zal komen. Een tweede mogelijkheid is dat de lokale gemeente zich probeert aan te passen in haar vormen en inhoud om zoveel mogelijk mensen aan te spreken. De prijs is echter dat er kostbare concessies worden gedaan aan de identiteit van de gemeente. De veranderingen kunnen tot gevolg hebben dat niemand zich meer echt thuis voelt in de gemeente. Een derde mogelijkheid is om als lokale gemeente te blijven doen waar ze goed in is. De eigen identiteit mag versterkt en gevoed worden. Tegelijkertijd worden gemeenteleden gestimuleerd om in hun eigen context het geschenk van de geloofsgemeenschap handen en voeten te geven en ook door te geven. Het gevolg zal zijn dat er nieuwe lokale geloofsgemeenschappen kunnen ontstaan, los van de eigen lokale gemeente.

Wat maakt kerk tot kerk?

Een spannende vraag is dan wat kerk tot kerk maakt. Is elke ‘fresh expression’ gelijk ook een vorm van kerk? Moynagh beschrijft de essentie van de kerk als een set van vier relaties: met God, met de wereld, met de bredere kerk (traditie) en met de gemeenschap. De kenmerkende eigenschappen van de kerk (ambt, sacramenten) zijn nodig om deze essentie te dienen.

Het was een waardevolle en mooie studiedag. Wat ik meeneem is dat we ‘kerk’ niet bezitten, maar dat het geschenk is dat we mogen doorgeven en vervolgens moeten durven loslaten. De nieuwe gelovigen kunnen ons een spiegel voorhouden die ons uitnodigt om ons eigen doen en laten te doordenken en te veranderen zodat we meer en meer dienstbaar het evangelie mogen voorleven. Kern is een gunnend en gul kerkelijk leven.