Imagine … Over verlangen in de popmuziek

Dit artikel is gepubliceerd in Onderweg (jaargang 4 9 juli 2016.)  http://www.onderwegonline.nl/

Imagine

Een dag na de aanslagen in Parijs in 2015 speelde een pianist het nummer ‘Imagine’ van John Lennon. Hij had zijn eigen piano meegebracht naar de concertzaal Bataclan waar 89 mensen om het leven waren gekomen. Nadat hij het nummer had gespeeld, vertrok hij zonder verder iets te zeggen. Zijn optreden maakte diepe indruk en filmpjes hiervan gingen de hele wereld over. Het nummer van Lennon vertolkte het gevoel van veel mensen: stel je toch eens voor dat de mensen in vrede zouden leven, dat er niets zou zijn om voor te moorden en om voor te sterven …

Imagine there’s no countries

It isn’t hard to do

Nothing to kill or die for

And no religion too

Imagine all the people

Living life in peace…

Het optreden van de pianist raakte aan een diep verlangen. De muziek gaf ruimte aan de emoties en verbond onbekende mensen met elkaar, omdat ze zich herkenden in hetzelfde verlangen: het verlangen naar een andere, betere wereld. Het verlangen naar troost en geborgenheid.

Het belang van popmuziek

Het geeft iets aan van de kracht van hedendaagse muziek. Wanneer mensen iets meemaken dat ingrijpend of overweldigend is, kan het soms zo zijn dat popmuziek precies het gevoel en de emotie die bij dat moment hoort, verwoordt. De muziek opent een deur die tot dan gesloten was.

Popmuziek toont iets van de bewegingen in onze cultuur. Om de cultuur te begrijpen, is het goed om naar hedendaagse muziek te luisteren. In deze muziek is te horen welke thema’s er spelen, welke vragen aan de orde zijn. Het zijn uitingen die de beleving van de werkelijkheid onder woorden brengen. Het belang en de waarde van popmuziek is dat het vaak gaat over grote menselijke thema’s. Zo zijn er veel nummers die gaan over het verlangen naar iemand die je echt kent, het verlangen naar oprechte liefde. Popmuziek kan het geluk en plezier bezingen of de verwondering over de schoonheid van onze wereld. Tegelijkertijd zijn er popnummers die zingen over de angst voor leegte, over het onvermijdelijke en onherroepelijke van de dood. In popmuziek klinkt soms de worsteling door met persoonlijke schuld en het verlangen naar een nieuwe kans. Douwe Bob, de Nederlandse vertegenwoordiger op het laatste Eurosongfestival zong over de druk van de samenleving waar mensen onder kunnen lijden.

Het zijn thema’s waar in de kerk ook over gesproken en gezongen wordt. Het zijn de vragen die in de psalmen worden gesteld, het zijn de thema’s waar de Bijbelverhalen om draaien.

Verlangen

Het verlangen dat in de popmuziek naar voren komt, biedt belangrijke aanknopingspunten voor een gesprek. In Eenvoudig christelijk (2006) beschrijft Tom Wright vier dominante thema’s in de huidige cultuur. Het gaat om het verlangen naar gerechtigheid, de zoektocht naar zingeving, het verlangen naar oprechte liefde en relaties, en het genieten van schoonheid. Ondanks het krachtige verlangen en de voortdurende inzet lukt het de mensheid maar niet om het verlangen te vervullen.

Tom Wright spreekt van ‘echo’s van een stem’. In het verlangen klinkt iets door van de stem van Christus die ons de weg wijst naar het Koninkrijk waar de vervulling wel gevonden kan worden. Het is waardevol om met deze visie van Wright naar popmuziek te luisteren.

Popmuziek als brug tussen samenleving en evangelie

De waarde en kracht van popmuziek wordt meer en meer binnen kerkgenootschappen herkend. Zo is het aantal top2000-diensten  in de afgelopen jaren gestaag gegroeid. The Passion lijkt inmiddels een niet meer weg te denken evenement. In de afgelopen jaren zijn er vieringen georganiseerd rond muziek van onder andere U2, Johnny Cash en Elvis Presley.

Dat popmuziek een brug kan slaan blijkt uit de populariteit van  ‘Mag ik dan bij jou’ van Claudia de Breij. Dit nummer is het meest gedraaid in de top2000-diensten. Het is ook het nummer dat hoort bij de meest gedraaide nummers bij uitvaarten. Een lied over verlangen naar geborgenheid en troost.

Mag ik dan bij jou schuilen,

als het nergens anders kan?

En als ik moet huilen,

droog jij m’n tranen dan?

Popmuziek kan de brug vormen tussen de verschillende leefwerelden. Muziek verwoordt de diepste emoties, de diepste grond van je bestaan. Wanneer de kerk geïnteresseerd raakt en gebruik kan maken van nummers die in het dagelijks leven een belangrijke rol spelen, kan de popmuziek verbindend en verdiepend werken.

Nu omarmt niet iedere gelovige popmuziek. In mijn jeugd werd popmuziek gezien als werelds en werd de muziek gezien als een instrument van de duivel. Het is een gedachte die in sommige kerkelijke stromingen nog sterk leeft. In deze geloofsgemeenschappen klinkt met name een waarschuwing voor de kwalijke invloeden als het over popmuziek gaat.

Het is goed om vragen te stellen en kritisch te zijn. Past deze muziek wel in een christelijke setting? Laten deze nummers zich wel rijmen met de heiligheid van God? Als gelovigen ‘wereldgelijkvormig’ worden, waar gaan we dan naar toe?

Ik zou deze vragen graag op een open manier, met vertrouwen, aan willen gaan, niet vanuit een veroordeling of vanuit angst. Popmuziek is een breed fenomeen, met veel diversiteit. Veel nummers gaan over emoties waar je in het leven mee te maken krijgt. Of haken aan bij de grote vragen van het leven: hoe kunnen we voor elkaar zorgen? Is er meer? Hebben we nog wel oog voor elkaar en voor de wereld?  Wat is een goed leven?

Zelfs als de muziekstijl of de teksten spanning oproepen met eigen waarden, blijft de uitnodiging tot een gesprek staan. Het thema of de vraag van het nummer kan de opening zijn van een gesprek van hart tot hart.

Zeker wanneer we de jongerencultuur willen leren begrijpen, zullen we open moeten staan voor hun muziek. Zo kunnen we een brug slaan tussen de vragen en verhalen van de cultuur en die van de kerkelijke traditie. Het is nieuw en het is zoeken naar de juiste vorm – maar dat is een spannend proces. Geloofsgemeenschappen horen tot op zekere hoogte in beweging te zijn. Wat hebben we aan boekenkasten vol schatten uit de traditie als er geen jongeren en nieuwe mensen mee in aanraking komen?

Een voorbeeld

Een jongere van een jaar of 15 volgt trouw de catechisatie. Zodra hij binnenkomt, schuift hij onderuit op zijn stoel. Hij doet zijn oordopjes uit en de klanken van een hardrocknummer zijn nog even te horen. Hij doet zijn armen over elkaar en zegt het hele uur niets. Zijn hele houding straalt iets van boosheid, weerstand en wanhoop uit. Als de catechisatie afgelopen is, doet hij zijn oordopjes in en vertrekt.

Op een keer is hij een van de laatste die vertrekt. Toevallig hoor ik het nummer dat hij op zijn telefoon aanzet: ‘Numb’ van Linkin Park.

I’ve become so numb, I can’t feel you there

Become so tired, so much more aware

I’m becoming this, all I want to do

Is be more like me and be less like you

Ik vraag hem naar zijn muziek en we raken in gesprek. Het blijkt dat hij veel herkenning vindt in de muziek van Linkin Park, Linp Bizkit en Rage against the machine. Het zijn kritische bands die scherpe vragen stellen. Het nummer van Linkin Park raakt aan zijn machteloosheid.

Tot slot

Muziek verbindt. Luisteren naar popmuziek, onbevooroordeeld durven vragen naar de muziekkeuze van anderen, kan ruimte openen voor verrassende gesprekken. Gesprekken over de schaduwkanten van het leven, over verlangens en teleurstellingen. Wat is het kostbaar om iets te kunnen delen van je diepste grond met woorden en muziek waar je in je dagelijks leven ook mee leeft. Als we zo een brug zouden kunnen slaan tussen cultuur en kerk, zou er een wereld gewonnen zijn.