De leugenkaravaan

Vanochtend moest ik Dordrecht zijn om bloed te doneren. Toen ik de N3 opreed, kwam ik achter een busje te zitten van Forum voor Democratie. Op het busje was goed leesbaar de tekst geplakt: ‘NOS = Fakenews’. Nu is dat geen nieuws. Maar vanochtend raakte het me. Misschien wel om al die mensen die op een zo integer mogelijk wijze in deze tijd hun werk proberen te doen. Al langere tijd voert FvD (en de PVV en dhr. Engel) een hetze tegen wat zij ‘de mainstream media’ noemen. Deze hetze maakt onderdeel uit van een breder afbraakplan. Niet alleen de pers, maar ook de wetenschap, de rechtsprekende macht, de wetgevende macht (de elite!) het onderwijs en de kunsten worden stelselmatig aangevallen op hun geloofswaardigheid of bestaansrecht.

• 

  Foto door Sora Shimazaki op Pexels.com

Deze ondermijnende aanvallen zijn schadelijk. Het brokkelt de onderlinge verbanden in onze samenleving meer en meer af. Er is geen instituut meer dat voor alle partijen gezaghebbend is. Het versterkt in onzekere tijden de chaotische en anarchistische krachten. En alleen de eigen leider heeft het bij het rechte eind.

Het stoort me dat politieke partijen zonder al te veel tegenspraak de ruimte krijgen om onze democratie af te breken. Punt is dat we heel goed weten dat onze democratie, onze bestuurders en wetenschappers fouten maken en feilbaar zijn. Daarom hebben we een systeem van ‘check and balances’. Functies moeten verdeeld zijn en en er moet controle op de macht zijn. Ja, dit gaat soms met horten en stoten, maar het gebeurt. Dit hebben bijvoorbeeld de Kamerleden Omzigt en Leijten laten zien in de ‘toeslagenaffaire’. Ook als een politieoptreden in Nederland onder kritiek wordt gesteld, is er de rechtsprekende macht die deze kritiek zal onderzoeken.

Het spannende is wel dat we in een onzekere tijd leven en dat het controleren van macht soms een hele lange adem vraagt. En vertrouwen. Willen we de democratie en de rechtsstaat versterken, zullen we dus in moeten zetten op het verbeteren en ondersteunen van controlerende functies. Daar zal onze democratie bij gebaat zijn.

Populisten gaan hier niet op zitten wachten. Juist onzekere tijden bieden mogelijkheden. De kortste klap is om elke potentiële tegenmacht als onbetrouwbaar weg te zetten. Het betekent dat je geen rekenschap meer hoeft af te leggen van het terzijde schuiven van studies naar ontwikkelingen in het klimaat of van studies naar virussen. Het roepen van ‘NOS = Fakenews’ ontslaat je van de verplichting om inhoudelijk op kritiek in te gaan. Het roepen dat rechters niet meer onafhankelijk zijn (tenzij ze jou gelijk geven, natuurlijk) maakt voor jou de weg vrij om uitspraken naast je neer te leggen.

Het gevolg is dat de democratie op drijfzand komt te staan. Dat maakt de ruimte vrij voor chaos: niemand is te vertrouwen.

Deze manier van denken is bijna niet meer te corrigeren. Naar de pers hoef je niet meer te luisteren, want dat is fakenews. Wetenschappelijke onderzoeken kunnen terzijde geschoven worden, want die zijn links. De elite is alleen uit op eigen macht en vernietiging van het volk. De enige die ons kan verlossen is de eigen leider. Die Spreekt Ware Woorden. En als ze seksistisch, racistisch of antisemitisch gekleurd zijn, is dat niet zo erg of onwaar.

Als de pers, de rechter, de bestuurder of de wetenschapper een (vermeende) fout maakt, spreek dit uit, zoek naar de dialoog en ga samen op zoek naar de waarheid. Het wegzetten van een instituut (NOS = Fakenews) is een zwaktebod en werkt alleen ondermijnend.