Schokkend nieuws – wat vertel ik mijn kind?

Vandaag werden we opgeschrikt door twee dramatische gebeurtenissen in Alblasserdam, ons buurdorp. Twee meisjes verloren in de nacht het leven door een noodlottig ongeluk, en in de ochtend opende een man het vuur op een zorgboerderij. Ook hier verloren twee mensen het leven. Het is voor ons als volwassenen niet of nauwelijks te bevatten, maar dit geldt ook voor onze kinderen. Ook zij zien het nieuws. Hoe kunnen we met onze kinderen hierover praten?

Tip 1: luister naar je kind

Geen enkel kind is hetzelfde, elk kind gaat op zijn / haar eigen manier om met wat z/hij opvangt. Ook leeftijd maakt verschil. Een kind van zes hoort het nieuws met andere vragen dan een kind van tien. Het is belangrijk om eerst naar je kind te luisteren: wat heeft z/hij gehoord, wat zijn haar vragen, welke gedachten heeft hij bij het nieuws?

Tip 2: kijk samen naar het nieuws en maak tijd

Het ene moment is meer geschikt voor een gesprekje dan het andere moment. Het is belangrijk dat er tijd is om te troosten of om te reageren. Het laat zich natuurlijk niet altijd sturen – en misschien moet je dingen uitstellen om er voor je kind te zijn op het moment dat z/hij vragen stelt.

Wanneer je samen naar het nieuws kijkt, kun je zien hoe je kind reageert en kun je eventueel vragen stellen.

Tip 3: wees rustig

Kinderen zijn gevoelig voor de emoties van de ouders. Als je als ouder overstuur bent of angstig, zal je kind dit snel overnemen. Het is goed om toe te geven wat zo’n bericht met jou doet, maar houd je emoties in toom. Dat jij laat merken dat het je ook niet in de koude kleren gaat zitten, kan een kind helpen omdat het ontdekt dat z/hij niet de enige is. Wuif het probleem niet weg, maar wakker de ongerustheid niet aan. Hoe meer rust en vertrouwen je als ouder kunt uitstralen, hoe meer handvatten je kind zal ervaren om het schokkende nieuws een plekje te geven.

Tip 4: benadruk dat het uitzonderlijk is

Hoe heftig en schokkend een bericht ook is, het komt in het nieuws, omdat het uitzonderlijk is. Op de meeste dagen, in de meeste plaatsen zijn er geen schietpartijen of ongelukken.

Tip 5: let op de helper

Wanneer je samen met je kind naar het schokkende nieuws kijkt, is het goed om samen te zoeken naar het goede nieuws binnen het verschrikkelijke verhaal. Er zijn altijd verhalen te vertellen van mensen die anderen gingen helpen. Er zijn altijd hulpverleners: politieagenten, brandweerlieden en ambulancemedewerkers. Op de foto bij dit artikel zie je hoe een agent troost.

De mensen die helpen zijn altijd met meer dan de mensen die kwaad doen. Het is goed om daar de focus op te leggen.

Tip 6: beperk hoe vaak je met je kind naar het nieuws kijkt

Als er schokkend nieuws is dat je raakt, heb je de neiging om zoveel mogelijk informatie te verzamelen en nieuwsitems te kijken. Het blootstellen aan het nieuws raakt echter ook weer aan gevoelens van machteloosheid en overweldigend verdriet. Gun jezelf en je kind rust door voor één moment te kiezen om journaal te kijken.

Tip 7: heb aandacht voor het gewone leven

Deze tip gaat met name over grotere rampen en oorlogsverhalen. Wat in rampgebieden bijzonder is om te merken, is dat het gewone leven al snel weer door gaat. Mensen gaan eten, zoeken bescherming en moeten slapen. Het betekent dat de gewone dingen van het leven ook weer door gaan: het eten koken, het inrichten van een slaapplaats, het opruimen van de puinhopen. Door hierop te letten, verschuift de focus van het lijden naar de kracht van de overlevenden.

Andere tips? Laat het me weten.

Als het plaatje maar klopt

Afgelopen zondag vond er in Parijs een grote demonstratie plaats. Sinds 1984 was het niet meer voorgekomen dat zoveel mensen aan een protestmars meededen. Maar liefst 340.000 mensen waren naar de Franse hoofdstad gekomen om te demonstreren tegen de openstelling van het huwelijk voor homoseksuelen.  Wat deze demonstratie extra bijzonder maakte, was dat allerlei groeperingen gezamenlijk optrokken, die in andere omstandigheden vaak lijnrecht tegenover elkaar staan: extreemrechts, moslims en katholieken vinden elkaar in de strijd tegen – ja waartegen eigenlijk?

“We komen op voor de kinderen”

De initiatiefneemster van deze betoging is Virginie Tellenne. Zij bezweert helemaal niets tegen homoseksuelen te hebben, maar alleen te strijden tegen de openstelling van het huwelijk. Haar belangrijkste argument is dat een gezin hoort te bestaan uit vader en moeder; haar initiatief is dus niet gericht tegen homoseksuelen, maar voor kinderen. De veronderstelling is dat kinderen slechter af zijn wanneer zij opgroeien bij homoseksuele ouders. Het huwelijk is hierin van belang, omdat door het huwelijk het recht op adoptie kan worden verworven.

Openstelling als emancipatie

Misschien is het goed om eerst een pas op de plaats te maken voordat ik inga op de vraag of kinderen beter af zijn bij heteroseksuele ouders. Het gaat allereerst om het openstellen van het huwelijk zelf. Waarom heeft bijvoorbeeld Nederland deze stap in 2001 al gezet? Wat is de reden dat in allerlei landen (België, Canada, Spanje, verschillende Staten van de VS) het huwelijk wordt opengesteld? De voornaamste reden voor overheden om hieraan mee te werken is het non-discriminatie beginsel. Gelijke rechten voor iedereen. In elke samenleving en in elke cultuur hebben homoseksuelen een lange weg af moeten leggen om ruimte te verwerven – als die ruimte hen al gegeven wordt.

In Nederland heeft het proces van emancipatie van homoseksuelen geleid tot openstellen van het huwelijk. Emancipatie is het streven naar een volwaardige plaats in de samenleving vanuit een achtergestelde positie. Dit kan via gelijkgerechtigdheid, zelfstandigheid of de formele toekenning van gelijke rechten, gelijkstelling voor de wet. Het openstellen van het huwelijk is de erkenning van de overheid dat homoseksuelen dezelfde rechten en plichten hebben als heteroseksuelen. Los van de visie van religies of  groeperingen die er mogen zijn, zorgt de overheid voor gelijkstelling van de rechten van homoseksuelen aan die van heteroseksuelen. Dat is de vraag die aan de orde is van de kant van homoseksuelen: erkent de overheid ons als gelijkwaardige burgers met gelijke rechten – zonder onderscheid?

Uiteindelijk betekent de visie van Tellenne dat zij homoseksuelen gedoogt, maar niet erkent.

Maar de kinderen dan?

Vervolgens nodigt het argument van Tellenne (en van de demonstranten) tot een scherpe doordenking. Want als het recht van een kind op zowel een vader als een moeder, van zo grote waarde wordt geacht, roept dat enkele vragen op. Mogen kinderen eigenlijk wel opgroeien in een eenoudergezin? Mag een kind wel blijven wonen in een gezin waarin de vader of de moeder door omstandigheden veel afwezig is? Zou het echtparen niet veel moeilijker moeten worden gemaakt  om te scheiden? Is het wel verantwoord dat Jeugdzorg kinderen in een instelling plaatst?

Wat in deze argumentatie van Tellenne echter echt fout gaat, is dat het plaatje belangrijker wordt geacht dan de waarden. Ik bedoel dit: het plaatje is van doorslaggevend belang: als er maar een vader en een moeder is, is het allemaal in orde. Er wordt geen vraag gesteld naar de waarden die in het gezin worden voorgeleefd. We weten dat 1 op de 7 mensen als kind te maken heeft gehad met seksueel misbruik binnen het gezin. Heteroseksuele gezinnen, wel te verstaan. We weten dat binnen de context van de Katholieke Kerk op grote schaal kinderen zijn misbruikt. In plaats van het benoemen van de echte pijnpunten en het echt zorgen maken om het welzijn van de kinderen, wordt er een nieuwe vijand gecreëerd: het homoseksuele gezin.

Het sluit aan de gedachten van de Paus over de natuurlijke orde. Het plaatje – zoals het hoort volgens de natuur – is van beslissende betekenis. Niet de voorgeleefde waarden, zoals onvoorwaardelijke liefde en trouw.

Wat overigens te denken zou moeten geven, is dat in ieder geval in Nederland Jeugdzorg homoseksuele stellen voldoende vertrouwt om als pleegouders te fungeren.

Tot slot

Het openstellen van het huwelijk voor homoseksuelen heeft te maken met het streven naar gelijke rechten voor homoseksuelen. Door de focus te verschuiven naar het beschermen van de kinderen, wordt de discussie vertroebeld. Als deze 340.000 demonstranten zich echt zorgen zouden maken om de kinderen, zouden ze er beter aan doen om niet te denken in het ‘natuurlijke’ plaatje, maar handen en voeten geven aan de strijd tegen het fysiek, psychisch of seksueel mishandelen van kinderen.

We weten niet of homoseksuele echtparen hun kinderen slechter opvoeden. Daar zijn in ieder geval geen aanwijzingen voor. Wat ik wel weet is dat heteroseksuele gezinnen niet zomaar veilig zijn, omdat er nu eenmaal een vader en een moeder zijn. Kinderen willen geen kloppend plaatje, maar onvoorwaardelijke liefde in een veilige context.

Terechte commotie na de Kersttoespraak van de Paus

Rond de Kerst gebeurde er iets wonderlijks. De kersttoespraak van Paus Benedictus XVI van 21 december 2012  deed veel stof opwaaien.  De rede werd in eerste instantie door journalisten weergegeven als een ‘anti-homo’-toespraak. De nieuwssite http://www.nu.nl publiceerde vrij snel hierover, waarna deze interpretatie in meerdere media opdook. De reacties richting de Paus waren buitengewoon fel. Het verweer van het Vaticaan was dat de toespraak verkeerd is geïnterpreteerd. Nadat de eerste stofwolken waren neergedwarreld, bleek inderdaad dat de Paus niet datgene had gezegd, wat de media hem verweten. (Voor de tekst van toespraak: http://www.vatican.va/holy_father/benedict_xvi/speeches/2012/december/documents/hf_ben-xvi_spe_20121221_auguri-curia_ge.html)

In de toespraak had de Paus helemaal niet gesproken over homoseksuelen. Wel uitte hij kritiek op en bezorgdheid over de westerse visie op het huwelijk.  De Paus waarschuwde voor de vrijblijvendheid in relaties en het gebrek aan standvastigheid en trouw. De levenslange toewijding aan het huwelijk valt weg. Maar daarnaast is het volgens de Paus duidelijk  dat “we de aanval die we op dit moment zien op de ware structuur van het gezin, bestaande uit vader, moeder en kind, veel dieper gaat.” Deze diepere aanval is de hedendaagse visie dat mannelijkheid en vrouwelijkheid sociale en culturele constructies zijn die in de loop van de tijd kunnen veranderen (gender). Volgens de Paus is (visie op) sekse onveranderlijk, omdat het vastgelegd is in de schepping.  God schiep immers man en vrouw. “De mens stelt zijn natuur ter discussie” wanneer hij het fundamentele begrip van de seksualiteit ter discussie stelt. Met andere woorden: de natuurlijke orde valt weg. De Paus ging in zijn toespraak dus in op de waarde van het gezin en sprak zijn zorgen uit over de almaar groeiende zucht naar zelfontplooiing en het verlies van sociale verbanden. Niet verrassend en op zich niet verkeerd.

Hoe kon deze toespraak zo worden misverstaan?  Of is de kritiek misschien toch terecht en zouden journalisten meer moeten durven doorvragen?

Voor de Paus is het gezin een van de grote kernthema’s. In andere toespraken en uitspraken hebben de Rooms Katholieke Kerk en de Paus duidelijk gesteld dat het openstellen van het huwelijk voor homoseksuelen en lesbiennes in hun ogen onjuist is. Deze Kersttoespraak ging weliswaar niet over homoseksuelen, maar deze thematiek speelt op de achtergrond natuurlijk wel mee. Het gezin weerspiegelt immers de natuurlijke orde: een man is geschapen als man en de vrouw als vrouw. Man en vrouw vullen elkaar als schepping van God aan, en hebben de roeping om samen een gezin te stichten om kinderen groot te brengen. Wanneer die heldere grenzen vervagen, loopt de humaniteit gevaar. Vanuit deze opvatting kan dus een transgender, een samenwonende homoseksueel of een gescheiden vrouw een bedreiging zijn van de humaniteit…

Nu zijn er klemmende vragen te stellen bij het beroep van de Paus op de natuurlijke orde. Want bestaat die normatieve geschapen natuurlijke orde wel? Is de natuurlijke orde juist niet wreed? Is er in de natuurlijke orde wel ruimte voor het kwetsbare en gebrokene?  Juist in de Bijbel lezen we over een volk dat door een God gedragen wordt die de wetten van de natuurlijke orde tart en doorbreekt. Alles aan de verhalen van het volk Israël en aan het Evangelie is tegennatuurlijk. Waar christenen zich gingen beroepen op de natuurlijke orde, werd ongelijkheid bevestigd en in stand gehouden: de ondergeschikte positie van de vrouw en de ‘Bijbelse’ onderbouwing van slavernij en Apartheid zijn daar voorbeelden van.

En als we toch teruggrijpen op de Bijbel – wat voor beeld wordt daar geschilderd van het huwelijk? Vrijwel alle geloofshelden uit het Oude Testament hielden er meerdere vrouwen op na, zoals Abraham, Jacob, Juda, David, Salomo. Blijkbaar speelt de culturele context een grote rol in het definiëren van de grenzen en mogelijkheden van het huwelijk.

Tot slot nog een laatste opmerking. Juist binnen het gezin vindt veel geweld plaats. Onderzoek heeft bijvoorbeeld aangetoond dat 1 op de 7 vrouwen te maken heeft gehad met seksueel misbruik door mensen uit de nabije familie. Ook mannen worden slachtoffer van geweld binnen het gezin. De onveiligheid van het gezin los je niet op door het instituut heilig te verklaren en gegrondvest vanaf de schepping (hoe interpreteer je trouwens de breuk in Genesis 2 en 3 vanuit de natuurlijke orde?), maar door in te gaan op de waarde van gerechtigheid, betrouwbaarheid en liefde. In mijn beleving is het machtsmisbruik binnen kerk en gezin (en het onbespreekbaar en geheim houden van dit misbruik) een echte bedreiging van de humaniteit.

Aandacht voor de Bijbelse noties van liefde en trouw opent ruimte voor de menselijke maat, en toont daarin iets van het Koninkrijk van God.