De Nederlandse samenleving is in de afgelopen decennia razendsnel geseculariseerd. Een groeiende groep Nederlanders heeft nauwelijks feeling met het christelijke gedachtegoed, hoewel de sporen van het Christendom op velerlei terreinen in de samenleving terug te vinden is. De Bijbel, als leidraad voor het christelijk geloof, heeft de Nederlandse cultuur sterk beïnvloed. Ondertussen groeit er een generatie op die de Bijbel alleen maar kent van horen zeggen.
Guus Kuijer is zelf grootgebracht met het christelijk geloof en met de Bijbelverhalen. Hoewel hij al snel tot de ontdekking kwam dat hij niet geloofde, bewaarde hij goede herinneringen aan de Bijbelverhalen. Met name hoe deze verhalen met passie en fantasie werden doorverteld door leerkrachten. Dat inspireerde Kuijer tot het schrijven van de Bijbel voor ongelovigen: het hervertellen van de verhalen vanuit een context die de vanzelfsprekendheid van en geloof in die verhalen achter zich heeft gelaten.
Het is de overtuiging van de schrijver dat Genesis niet versteende waarheid is, maar een vertelling over de onbestemde zoektocht van de mens naar doel en bestemming. Tegelijkertijd is het een beschrijving van de menselijke aard in zijn grootsheid, maar ook in zijn kleinzieligheid.
Het is in die zin een buitengewoon boeiend boek geworden, omdat Guus Kuijer in zijn vertellingen zoekt naar momenten van twijfel, ongeloof, ongehoorzaamheid en tegenspraak om vanuit die invalshoek de verhalen te vertellen. Dat levert verrassende hervertellingen op. Vragen die slapend aanwezig zijn in menig gelovend hoofd, worden door Kuijer gewekt. Hij nodigt uit om opnieuw kennis te nemen van de verhalen met een open blik. Wat voor God is die God uit Genesis eigenlijk? Was Abel misschien niet zo aardig als we allemaal denken? En Cham? Moeten we niet nog eens nadenken over Noach?
De verhalen worden meeslepend en humoristisch verteld. Zo ontstaat er een levendige handel in miniatuur-arkjes wanneer Noach de ark aan het bouwen is. Of de opmerking van Benjamin: “Mijn broer zei altijd: ‘Als je een beeld van God wilt hebben, kijk dan naar de zon.’ Maar dat leek me meer een opvatting van de Egyptenaren.” (p. 220) Daarnaast volgen de verhalen de kritische toon van de Bijbel. Jaloezie is loopt als een rode draad door de verhalen heen. “En zo stak ook in dit verhaal de jaloezie weer haar giftige kop op.” (p.234)
De Bijbel voor ongelovigen is een mooi boekje waarin de verhalen uit Genesis opnieuw worden verteld. Wel is de interpretatie van Kuijer (natuurlijk) in alle verhalen nadrukkelijk aanwezig. Dat betekent dat dit boek niet een kennismaking biedt met de Bijbel, maar met de vertelkunsten en visie van Guus Kuijer. Hier ligt een mooie uitdaging voor gelovige lezers van de Bijbel: kunnen zij op een net zo ontspannen en open manier, zoekend en vragend, de verhalen tot leven brengen, zodat de diepere betekenis van de ingedikte Bijbelverhalen tastbaar wordt. Wie is God, wie is de mens, en hoe verhouden die zich met elkaar? Daarover gaat Genesis. Goed om daar kennis van te nemen.
Waar ik tot slot benieuwd naar ben, is of mensen die niet vertrouwd zijn met de Bijbelverhalen de hervertellingen goed kunnen volgen.
Alexander Veerman 