Op de synodevergadering van de Protestantse Kerk in Nederland van 15 november 2014 is de brochure ‘Wij en ons lichaam’ besproken. Het is waardevol dat de synode met regelmaat thema’s op de agenda zet die gaan over geloof en leven. De synode levert zo een belangwekkende stimulans voor het geloofsgesprek in de plaatselijke gemeenten. Ik ben verheugd dat de synode ook het thema ‘lichamelijkheid’ onder de aandacht brengt. Spreken over het lichaam kan raken aan het kostbare en het kwetsbare van ons mens-zijn. Het is nodig om handreikingen te krijgen om een weg te zoeken tussen het verheerlijken van lichaam enerzijds en het ontkennen van het het lichaam anderzijds. Afgaande op de verslagen van de synodebijeenkomst leverde de brochure een levendige discussie op, die resulteerde in de opdracht om de brochure te herschrijven. De kritiek van de synodeleden spitste zich toe op de toon van de brochure die als te negatief werd ervaren, op de inhoud soms te weinig concreet zou zijn en op het missen van thema’s als orgaandonatie, obesitas en homoseksualiteit.
Kanttekeningen
Nu de brochure toch wordt herschreven, zou ik ook graag nog enkele kanttekeningen willen maken. De brochure richt zich op drie thema’s rond het lichaam: seksualiteit, gezondheid en schoonheid. Wat ik zelf erg mis in deze brochure is aandacht voor de soms vernietigende uitwerking van seksueel misbruik op het kunnen ervaren van het eigen lichaam, intimiteit en schoonheid. In de brochure wordt dit wel aangestipt, maar niet uitgewerkt: “Naast de ‘verering van het lichaam’ staan de grensoverschrijdende ervaringen van seksueel misbruik die leiden tot onmacht, pijn en lijden in seksuele relaties. Het lichaam spreekt een eigen taal en liegt niet. Beschadigende ervaringen maken seksualiteit beladen. Het lijf gaat ‘op slot’.” (pagina 6). En: “Seksualiteit is instrument van macht, geweld, list en bedrog. Dat is van alle eeuwen. Laten we het niet mooier maken dan het is.” (pagina 9).
Meer aandacht voor de gevolgen van misbruik
Deze citaten maken duidelijk dat het thema van seksueel misbruik meer aandacht nodig heeft om te kunnen spreken over de positieve beleving van lichamelijkheid. Uit de verschillende onderzoeken naar seksueel misbruik komt vrijwel altijd een hoog percentage naar voren. Gesteld kan worden dat 10% van de mannen en 30% van de vrouwen te maken heeft gehad met een vorm van seksueel misbruik. Het betekent dat een groot deel van de Nederlandse bevolking en van onze gemeenteleden moeite heeft (gehad) met lichamelijkheid, intimiteit en seksualiteit.
Overrompelende schoonheid
Het is van belang om dit mee te wegen in het spreken en schrijven over het lichaam. Temeer daar in de brochure over schoonheid wordt gesproken en als voorbeeld van ‘overrompeld worden door schoonheid’ verwezen wordt naar het verhaal van David en Batseba. Dit verhaal is echter bij uitstek te lezen als een verhaal van ongewenste grensoverschrijdingen.
In de steek gelaten door het lichaam
Slachtoffers van geweld voelen zich vaak in de steek gelaten door hun eigen lichaam, of zijn hun verbondenheid met het lichaam verloren. Een zwevend bestaan, omdat het lichaam door het misbruik is onteigend. Slachtoffers van geweld hebben veel meer lichamelijke klachten. Slachtoffers van geweld worstelen vaak met eigenwaarde waardoor termen als schoonheid en lichaam bij voorbaat al belast zijn.
Het is goed en uitermate belangrijk om in de kerk te spreken over lichamelijkheid, seksualiteit en schoonheid. Laten we echter ook aandacht besteden aan seksueel misbruik zodat ook degenen die worstelen met de gevolgen van geweld zich gekend mogen weten en de ruimte krijgen om hun verhaal te vertellen en op adem te komen.
Alexander Veerman 