Slechts op bezoek

Vrijdag 23 november 2018 waren we als voorgangers binnen de burgerlijke gemeente Sliedrecht op uitnodiging van burgemeester Van Hemmen op werkbezoek in de Penitentiaire Inrichting Dordrecht.

Het was een indrukwekkende en waardevolle ervaring om achter deze muren te mogen kijken. Een aantal dingen bleef me bij.

Werken aan herstel

Allereerst was het van waarde om meer te horen over de visie en het beleid van de gevangenis. Vanaf het moment dat veroordeelden binnenkomen, wordt er aandacht besteed aan de terugkeer in de maatschappij. Het is voor iemand die uit de gevangenis komt pittig en hard om de weg in de samenleving weer te vinden. Werk, woonruimte, relaties – alles is ingewikkeld geworden. Het programma in de gevangenis probeert hen aan te sporen juiste keuzes te maken en beter voorbereid terug te keren. Het vraagt om betrokken inzet van het personeel en het vinden van het evenwicht tussen verantwoordelijkheid geven aan de gedetineerden en noodzakelijke controle. Zo is er een arbeidsprogramma waarbij de gedetineerden overdag buiten de gevangenis aan het werk zijn.

De prijs van detentie

In de tweede plaats trof het me wat het betekent om gedetineerd te worden. Het afnemen van vrijheid gaat ver en raakt je in je relaties, je lichaam en je geest. Visitatie (inwendig onderzoek), onder toezicht naar het toilet, fouilleren kunnen op geregelde tijden plaats vinden. Dit is noodzakelijk omdat op allerlei manieren geprobeerd wordt om spullen of opwekkende middelen de gevangenis in te smokkelen. Daarnaast raakt de detentie aan alle relaties. Het is niet toegestaan om een eigen telefoon te hebben. Vrij internetverkeer is niet toegestaan. Bezoek vindt vrijwel altijd plaats onder toezicht. De momenten om mensen te ontvangen of om te bellen zijn gering. Door goed gedrag kan extra bezoektijd verdiend worden. De detentie grijpt in in eventuele relaties, gezinnen en vriendschappen.

Betrokken personeel

In de derde plaats ben ik diep onder de indruk van de houding van het personeel die  zich verhouden met mensen die dingen hebben gedaan en hun straf uitzitten. Tegelijkertijd is het uitgangspunt dat mensen niet samenvallen met hun daden en dat het oordeel aan de rechter is, en niet aan het personeel. Er is een bewogenheid en betrokkenheid om enerzijds te staan voor de veiligheid van de samenleving en het uitvoeren van de straf, en om anderzijds de gedetineerden te motiveren een ander pad in te slaan om niet opnieuw in dezelfde valkuilen te stappen als ze weer vrij zijn.

Dunne scheidslijn

Die houding, tenslotte, heeft voor  een groot deel te maken met het besef dat de lijn tussen goed en kwaad, tussen vrijheid en gevangenis, soms flinterdun kan zijn. Het gaat om keuzes maken. Om een weg te vinden in de omstandigheden die op je pad komen. Het verschil tussen mensen in en buiten de gevangenis is soms niet zo groot als je zou willen. Het betekent niet dat je milder zou moeten oordelen over de daden, maar wel dat je milder durft te kijken naar de mens achter de misdaad.

Bijzonder waardevol om kennis gemaakt te hebben met enkele mensen die in PI Dordrecht werken. Onze samenleving houdt niet op voor de muren van de gevangenis.

Weetjes:

• vanuit de kerken zijn veel vrijwilligers actief in de gevangenis. Nieuwe vrijwilligers zijn altijd welkom
• de geestelijke verzorging heeft een belangrijke taak. Maar het is lastiger geworden om daar aan tegemoet te komen door bezuinigingen en herverdeling van geestelijken (meer moslim geestelijken, minder christelijke en humanistische)
• Exodus Nederland biedt hulp en opvang aan ex-gedetineerden, gedetineerden en hun familie.