Een onthullende campagne #metoo

De hashtag #MeToo maakt veel los. Zoveel is wel duidelijk. Een overweldigende hoeveelheid mensen heeft op sociale media gehoor gegeven aan de oproep van actrice Alyssa Milano om hun ervaringen met ongewenste seksuele grensoverschrijdingen te vertellen.

‘Doos van Pandora’ door Esther Veerman

De reacties op #MeToo zijn verschillend. Voor sommigen is het een ondersteuning om eindelijk met haar/zijn verhaal in de openbaarheid te treden. Anderen vinden het  een belangrijk signaal dat seksuele intimidatie diep verankerd zit in onze cultuur. Weer anderen maken zich juist boos over deze actie. Ze zetten vraagtekens bij de verhalen van mensen die vertellen over hun ervaringen. Ze zijn bezorgd dat er een nieuwe preutsheid toeslaat en seksualiteit onder een vergrootglas komt te liggen. Ook zijn er bezwaren tegen stereotyperingen: vrouwen als slachtoffers, mannen als daders.

Al deze verschillende reacties maken het belang en de noodzaak van deze campagne duidelijk. Er is sprake van een serieus probleem dat onze samenleving raakt. Het roept niet alleen herkenning op, maar ook boosheid en frustratie.

Wat #MeToo vertelt

 

Veel mensen hebben gehoor gegeven aan de oproep om hun ervaringen met seksuele intimidatie te delen op de sociale media. Het grote aantal riep ook al snel een tegenreactie op. Is het niet gewoon aandachttrekkerij? Is flirten opeens ook seksuele intimidatie?

De verhalen die onder de hashtag gedeeld worden verschillen sterk van elkaar. Soms gaat het over een vervelende aanraking, soms over stelselmatige verkrachtingen. Soms vertellen mensen dat hun leven getekend is door deze ervaringen, soms melden mensen ook dat ze verder geen last hebben gehad van de seksuele intimidatie.

Het is goed om deze verschillen ook mee te nemen in het waarderen van de impact van #MeToo. Niet elke ongewenste grensoverschrijding is ingrijpend, en niet elke ingrijpende gebeurtenis is traumatiserend.

Toch vertellen juist die ‘kleine’ ongewenste grensoverschrijdingen een belangrijk verhaal. Blijkbaar is er een tendens in onze samenleving waarin fysieke grensoverschrijdingen en seksisme geaccepteerd worden. Dit is niet onschuldig. Het is de voedingsbodem voor misbruik. Potentiële slachtoffers worden aangesproken: zij moeten immers niet zeuren of zelf maar de grenzen aangeven. Potentiële daders worden aangemoedigd: seksistische grappen ten koste van de ander zijn leuk. Een klap op de billen moet kunnen. Tijdens het uitgaan een ander ongevraagd op intieme plaatsen aanraken is eerder regel dan uitzondering.

Waarom tolereren we het dat vrouwen gezien worden als lekkere dingen, dat onze dochters en zonen niet zomaar veilig zijn op scholen, op hun werk, op hun sport? Waarom lachen we deze problematiek weg – geintje, moet kunnen? Dáár zou de frustratie over moeten gaan. Waarom spreken we niet degene aan die grenzen over gaat? Dát zou normaal moeten zijn.

De kleine verhalen laten zien in welk klimaat wij leven, in welk klimaat onze kinderen opgroeien. Dat is een eerste belangrijke uitkomst van #metoo.

Schuld en schaamte

Daar komt nog iets bij.  Wie te maken heeft gehad met seksuele intimidatie of seksueel misbruik kan daar ingrijpende gevolgen aan overhouden. Slachtoffers voelen zich vaak minderwaardig en hebben moeite om anderen te vertrouwen. Vaak worstelen ze met intieme relaties.

Slachtoffers vertellen dat zij kampen met schuld- en schaamtegevoelens. De schaamte over het misbruik en de gedachte schuldig te zijn aan het misbruik weerhouden mensen ervan om over het misbruik te spreken. Soms waren de ervaringen zo overweldigend dat slachtoffers de herinneringen wegdrukken en soms langere tijd niet meer over die herinneringen kunnen beschikken. Ja, de nachtmerries en herbelevingen zijn er, maar het verhaal ontbreekt.

Die schaamte kan alleen doorbroken worden als er ruimte komt voor het verhaal. Erkenning. Daar begint heelwording. Het doorbreken van het geheim en het zwijgen is noodzakelijk om te kunnen beginnen met herstel. Dat is een tweede winstpunt: het helpt mensen om het geheim dat op de schouders drukte te doorbreken.

Hoe kan ik mijn verhaal vertellen?

Het klimaat en de cultuur van de samenleving bepalen mede of verhalen van intimidatie en misbruik verteld mogen worden. In de Eerste Wereldoorlog leden veel soldaten aan zogenaamde shellshock. De voortdurende bombardementen op de loopgraven en de altijd aanwezige dreiging maakten dat soldaten geestelijk instorten. Dit werd echter niet erkend door de legerleiding. Soldaten die leden aan een shellshock werden gezien als laf of als deserteurs. Sommige van hen zijn ook terechtgesteld tijdens de oorlog.

Pas jaren later was er de ruimte om opnieuw naar deze slachtoffers van de oorlog te kijken. Toen werden de symptomen in een ander perspectief geplaatst. Het werd niet langer gezien als lafheid, maar als een posttraumatische stressstoornis ten gevolge van de voortdurende blootstelling aan levensgevaar. Pas toen ontstond er de ruimte voor de soldaten om te herstellen.

Zo werkt het ook met de verhalen van seksuele intimidatie en misbruik. Waarom vinden we het zo moeilijk om niet ons eigen lolletje, maar de perceptie van de opmerking of het gebaar als uitgangspunt te nemen? Als de ander jouw grap of gebaar niet fijn vindt, ligt daar dus de grens. En ja, dat kan per persoon verschillen.

Als signalen worden weggelachen, als slachtoffers worden weggezet als aanstellers, als slachtoffers zelf verantwoordelijk worden gehouden, als er geen taal wordt aangereikt om over de grensoverschrijdingen te vertellen – hoe kan een slachtoffer dan ooit de erkenning kringen die z/hij nodig heeft?

Dat is het derde grote winstpunt van #metoo. Het biedt de bedding waarin de verhalen verteld kunnen worden.

Wat voor samenleving zijn we?

De #metoo campagne onthult. Pijnlijke, lastige en zware verhalen worden aan het licht gebracht. Dat is wat onthullen is: wat verborgen was, komt aan het licht. Maar die verhalen roepen ook weerstand, woede, ongemak en vermoeidheid op.

Erkenning van de verhalen vraagt om een kritische kijk op onszelf en op onze samenleving. Waar versterken onze opmerkingen en handelingen het klimaat waarin ongewenste grensoverschrijdingen plaats kunnen vinden? Hoe kunnen we meewerken aan een veilige samenleving?

Wanneer we slachtoffers opnieuw het zwijgen opleggen, doen we hen ernstig tekort en houden we het kwaad in stand.

Het gaat er niet om om mannen als potentiële daders weg te zetten, maar om mannen en vrouwen de tools te geven om grenzen te stellen en grenzen van anderen te aanvaarden.