Een ander perspectief

(Dit blog is op 30 september 2014 geplaatst op http://www.mijnkerk.nl) 

‘Laat jij Flower even uit?’ Het is een van de mooie aspecten van het hebben van een hond. Niet altijd natuurlijk.

Ik houd van de langzaam opwarmende weilanden in de eerste zonnestralen van de lente. Ik geniet van de koele avonden in de zomer. Van een boswandeling in een herfststorm, zodat de bladeren door de lucht vliegen en bijeen geblazen worden tot grote hopen op en langs het pad. Soms gaat Flower helemaal kopje onder in de bladeren.

Regen en koude – daar ben ik niet zo van. Flower gelukkig ook niet, dus dan zijn we snel weer terug. Het is een stilzwijgende afspraak waar Flower en ik snel aan konden wennen.

Staart tussen de poten

Waar we erg van genieten zijn de lange wandelingen in de vrije weekenden en in de vakanties. We hebben lange tochten gemaakt over de Veluwe en op vakantie ook in Duitsland. We trekken de bergen in en genieten van de mooie bossen, de uitzichten, het wild dat we onderweg tegen komen. Nu moet ik eerlijk zijn dat Flower waarschijnlijk deze wandelingen op een iets andere manier beleeft dan ik. Haar interesses liggen duidelijk op een ander vlak. Mijn enthousiasme over gespot wild deelt ze niet echt. Bij de geur van wilde zwijnen en herten gaat haar staart al snel tussen de poten. Bos- en spitsmuizen zijn meer haar maat.

Op die wandelingen vind ik het heerlijk om een beetje te zwerven. Vaak kies ik paden uit die wat minder begaanbaar zijn. Het pad is soms overwoekerd door hoog gras. Soms is het pad nauwelijks meer te volgen door struikgewas, bramen, brandnetels en distels die een vrije doorgang lastig maken.

Braamstruiken

Flower kijkt hier echter letterlijk en figuurlijk heel anders tegenaan. Voor haar is het hoge gras al een hele opgave, laat staan de braamstruiken. In het bos volgt ze me trouw als een schaduw, 30 centimeter achter me. Bij de doornstruiken echter blijft ze staan. Laat ik eerlijk zijn. Het duurde wel even voor ik door had dat Flower heel wat meer moeite had met het door mij gekozen pad dan ikzelf. Sommige paden bleken voor haar volstrekt niet toegankelijk. Een blaf waarin lichte paniek doorklonk, leerde mij naar de paden kijken vanuit het perspectief van Flower. Bij doornstruiken pak ik haar nu op en baan een weg. Daarna zet ik haar weer neer en wandelen we verder.

Rekening houden met..

Ik bedacht me dat ik niet alleen tijdens mijn zwerftochten vergeet om rekening te houden met dat andere perspectief. Hoe vaak en hoe gemakkelijk denk en leef ik vanuit het perspectief van de gezonde, de sterke, de onkwetsbare? Ondertussen ga ik voorbij aan chronisch zieken, aan mensen die niet of nauwelijks rond kunnen komen, aan kwetsbare en breekbare mensen.

Het is de Bijbel die mij eraan herinnert om mij meer en meer te richten op de gebutsten en gebeukten, op de mensen die moeite hebben om hun hoofd boven water te houden. God ziet naar hen om zingt Maria, de moeder van Jezus:

Wie gering is geeft hij aanzien.
Wie honger heeft overlaadt hij met gaven,
maar rijken stuurt hij weg met lege handen.

Misschien is het voor mij een koud kunstje om een weg te banen door ‘distels’ en ‘brandnetels’. Voor anderen zijn het onoverkomelijke hindernissen. Sommigen hebben grote moeite om hun weg te vinden in onze samenleving. Wie kan ik helpen bij het slechten van hindernissen? Hoe kan ik mijn mogelijkheden inzetten om anderen op weg te helpen?

Flower en ik wandelen over ongebaande wegen. Braamstruiken houden ons niet tegen. Samen uit, samen thuis.

Kind van de rekening

Het College voor Zorgverzekeringen heeft een conceptadvies gemaakt om de kosten in de zorg te drukken. http://nos.nl/artikel/464878-cvz-wil-ggzzorg-beperken.html Het voorstel is uitgelekt en veroorzaakt veel onrust. Opvallend is dat het voorstel niet kan rekenen op een breed draagvlak. Hoogleraren gezondheidszorg, organisaties voor slachtoffer van huiselijk en seksueel geweld en vertegenwoordigers van GGZ reageren sterk afwijzend en geschokt.

Wat is het plan?

CVZ maakt zich zorgen om de stijgende kosten van de gezondheidszorg. Omdat de ggz niet alleen een grote kostenpost is, maar ook een snel stijgende kostenpost, worden in het conceptadvies de pijlen op de ggz gericht. CVZ is van mening dat de geestelijke gezondheidszorg onheldere grenzen kent. Er moet nadrukkelijk onderscheid gemaakt worden tussen een ziekte (stoornis) en klachten. Alleen stoornissen die geen somatische oorzaak hebben, zouden nog in aanmerking komen voor ‘noodzakelijk te verzekeren zorg’.  In de DSM IV (uitgangspunt voor diagnose stellen en financiering)  worden op de eerste 2 assen de psychische stoornissen beschreven (http://home.wanadoo.nl/~ruudzonneveld/DSM/DSM-IV_files/_257Eproust/) en op de vierde as problemen die van invloed kunnen zijn op de stoornissen. Het gaat hierbij onder andere om situaties als het overlijden van iemand binnen het gezin, een scheiding en seksueel of lichamelijk misbruik. Wanneer deze problemen hebben geresulteerd in een stoornis (bv. angststoornis, dissociatieve stoornis, etc.) wordt de behandeling wel vergoed. Daarnaast is ook het voorstel om bepaalde behandelingen in tijdsduur te begrenzen. Zo zou psychische ondersteuning bij ADHD en autisme voor de duur van een jaar vergoed worden.

Heilloos

De NOS meldt: ‘Ook kinderen die seksueel misbruikt, mishandeld of verwaarloosd zijn, zouden volgens het CVZ-advies geen recht meer hebben op psychische zorg.’ De hoogleraren gezondheidszorg noemen deze weg een heilloos. En terecht. Een belangrijke gedachte binnen de geestelijke gezondheidszorg is dat mensen die vast dreigen te lopen in levensgebeurtenissen met passende ondersteuning weer op weg kunnen worden geholpen. Deze ondersteuning kan ertoe bijdragen dat vastlopen niet uitmondt in een  stoornis. Wanneer psychische ondersteuning bij klachten ten gevolge van levensgebeurtenissen niet langer vergoed zal worden, zullen mensen minder snel gebruik maken van de juiste ondersteuning. De suggestie dat grote groepen mensen eigenlijk geen behandeling nodig zouden hebben is een pijnlijke misrekening. Bijkomend probleem is dat deze groep zelf zal moeten gaan betalen voor de behandelingen  als ze toch vastlopen (wat natuurlijk zal gebeuren, want de gevolgen van misbruik zijn nu eenmaal fors). Dit is problematisch omdat deze groep door gezondheidsklachten en door sociale en psychische klachten vaak een lager inkomen heeft. Zij zitten immers in de hoek waar de klappen vallen.  Natuurlijk kunnen we wachten totdat de klachten zijn verergerd tot stoornissen – maar wie is daar nu bij gebaat?

De mens als kostenpost

In het advies van CVZ botsen de economische belangen met de waarde van de mens. Dit is ook herkenbaar in de discussies over ouderen in de samenleving. In het huidige politieke klimaat lijkt de economie elke discussie te beheersen en voortijdig te beëindigen. Het is een schijnoplossing om af te spreken dat psychische klachten niet gelijk zijn aan een psychische stoornis en dus niet vergoed hoeven te worden. Dit soort afspraken raken aan levens: niet alleen aan levens van kwetsbare en gekwetste mensen, maar ook van de mensen om hen heen. Deze mensen zoeken naar mogelijkheden om het leven weer op te pakken, om zich weer te verbinden met de mensen om hen heen. Wat doet het met je als je gezien wordt als ‘aansteller’ (je bent immers niet ziek, je moet gewoon even jezelf bij elkaar pakken) of als een kostenpost? Mensen die vastlopen, lijden. Dat is geen keuze, maar een last die op dat moment te groot is. Het is schokkend dat we moeten wachten tot ze een stoornis hebben ontwikkeld voordat ze weer bij de geestelijke gezondheidszorg welkom zijn.

Maar de kosten lopen toch uit de hand, daar moeten we toch wat mee? Natuurlijk. De vraag stellen, is de vraag beantwoorden. Wanneer echter allerlei instanties en deskundigen bij voorbaat al melden dat deze weg heilloos is, zal er naar alternatieven gezocht moeten worden. In mijn beleving valt er nog te werken aan het verbeteren van kwaliteit. Soms vinden mensen pas na een zwerftocht binnen de geestelijke gezondheidszorg passende ondersteuning. Soms zijn mensen jarenlang in therapie terwijl de juiste hulp niet wordt geboden. Daar is winst te boeken. Laten we in ieder geval in het zoeken naar oplossingen de mens niet reduceren tot een kostenpost.  Laten we de waarde van elk mens hoog houden en in solidariteit en verbondenheid met hen die het minder hebben getroffen in het leven, werken aan een samenleving gebouwd op bewogenheid en betrokkenheid.

De kortzichtigheid van het eigen risico

In dagblad Trouw staat vandaag (8 januari 2013) een artikel over de werking van het verhoogde  eigen risico in de zorg. (Een op de vijf bezuinigt op uitstelbare zorg). Uit onderzoek van bureau Newcom onder 1150 Nederlanders blijkt dat 20% van de Nederlanders minder snel naar de zorgverlener is gestapt in het afgelopen jaar. Nu het eigen risico verhoogd is van €220,-  naar €350,- is de verwachting dat een kwart van de Nederlanders minder snel naar een zorgverlener toe zal gaan.

Goed nieuws voor het kabinet! Het eigen risico moet immers mensen meer bewust maken van de kosten van de zorg. Door de stap naar de zorgverlener te ontmoedigen zou er dus flink bezuinigd kunnen worden.  Het gegeven dat zoveel mensen hier gehoor aan hebben gegeven is dus goed nieuws. Maar hoe goed is dit nieuws eigenlijk? Wat betekent het dat mensen minder snel naar de dokter gaan? Waren Nederlanders voor de invoering van het eigen risico vooral hypochondrisch? En kunnen we iets zeggen over die 20%? Welke mensen worden door deze maatregel ontmoedigd?

Uit het onderzoek komen twee zorgwekkende resultaten naar voren. Het eerste is dat er vooral bezuinigd wordt op ‘uitstelbare’ zorg: we gaan minder snel naar de tandarts, fysiotherapeut en psycholoog. De vraag dient zich aan of dit een goede ontwikkeling is. De keuze wordt immers niet ingegeven door medische redenen, maar door financiële. Veel mensen (met name chronisch zieken, ouderen, mensen met fysiek zware beroepen,  en mensen met een beperking) hebben baat bij een toegankelijke fysiotherapeut. Psychologische ondersteuning in een vroeg stadium kan voorkomen dat mensen voor langere tijd psychisch ziek worden. Goede traumazorg helpt mensen na een moeilijke periode weer op de been. Wat zijn de gevolgen van deze eigen gekozen bezuinigingen over enkele jaren?

De tweede conclusie die zorgwekkend is, is dat met name de lagere inkomens bezuinigen op zorg. Dit is een logische consequentie van het eigen risico. In toenemende mate hebben mensen met een lager inkomen moeite om de rekeningen te betalen. Nu al, meldt het artikel in Trouw, lukt het sommigen met moeite om de zorgrekeningen te betalen. Voor hogere inkomens zal het eigen risico niet veel uitmaken. Niet leuk, natuurlijk – maar geen echte drempel. Hierdoor ontstaat er een ongewenste tweedeling: mensen met een lager inkomen hebben een verminderde toegang tot de zorg.  Voor de lagere inkomens is de eigen bijdrage een soms onoverkomelijke drempel, voor de hogere inkomens niet perse. Hierdoor zal de doelstelling van de regering (minder snel naar de zorg) voor de  hogere inkomens niet opgaan.

Het eigen risico ondermijnt de solidariteit in ernstige mate. Het gevolg zal zijn dat er een tweedeling ontstaat: met name de lagere inkomens zullen minder gebruik maken van zorg.  Vanuit de waarde van de mens gedacht een ongewenste en kortzichtige ontwikkeling. Ook als er geredeneerd wordt naar kosten is het de vraag of we op langere termijn niet duurder uit zijn. Laten we kritisch naar de verleende zorg kijken: wat werkt, en wat niet? Wanneer we de zorg verbeteren en die voor iedereen toegankelijk houden, wordt er een wereld gewonnen!