Boosheid staat visie in de weg

Een oude column van 5 maart 2012 voor Huis aan Huis, maar in mijn beleving niet minder actueel

“President Obama afgestraft”. Dat is een veelgehoorde reactie op de verpletterende nederlaag die de Democraten in de Verenigde Staten geleden hebben. Hoe is dat mogelijk? Twee jaar geleden werd deze zelfde man met luid gejuich binnengehaald. In binnen- en buitenland gold zijn overwinning toentertijd als een nieuwe wind. Er was weer ruimte voor verandering, voor hoop!

Het pijnlijke is dat Obama niet zozeer gefaald heeft, maar dat de lastercampagne van de Republikeinen (en met name de Tea Party) effect heeft gehad. Hoe kan het dat weldenkende mensen met deze campagne mee zijn gegaan? Commentatoren wijzen op de onvrede onder de burgers van de VS en de woede over het uitblijven van verbeteringen in leefomstandigheden.

En daarmee lijkt de verkiezingsuitslag op de uitslag in ons eigen land. Ook in ons eigen land lijken woede en onvrede belangrijke motieven voor een politieke keuze. Niet alleen landelijk, maar ook in de gemeentelijke politiek. Het is deze boosheid die de politiek klem zet. Het lijkt erop dat er geen ruimte meer is voor visie en beleid, maar dat er steeds weer gereageerd moet worden op de waan van de dag.

Dat is gedoemd te mislukken: immers de problemen die we het hoofd moeten bieden, zijn complex en zijn in de loop van jaren ontstaan. De enige oplossing om uit de greep van de onvrede te ontsnappen, is om in te zetten op solidariteit. De problemen waar we voor staan, zijn gemeenschappelijke problemen. Alleen als we bereid zijn om ze samen het hoofd te bieden, ontstaat er ruimte voor een nieuwe toekomst.

Stemmen in de stilte – gedachten bij Marcus 1, 12 – 15

Je zou er zomaar overheen kunnen lezen: ‘Meteen daarna dreef de Geest hem de woestijn in.‘ (Marcus 1, 12). Het is een wonderlijke actie op een vervelend moment. Jezus staat nog maar nauwelijks op de oever van de Jordaan, de rivier waarin Hij zojuist gedoopt is. Een bijzonder en onvergetelijk moment. De doop markeert het begin van Jezus’ optreden, van zijn roeping. Een roeping die van Godswege bevestigd wordt. Er klinkt een stem uit de hemel: ‘Jij bent mijn geliefde Zoon, in jou vind ik vreugde.’  Op het moment dat Jezus opstaat uit het water, scheurt de hemel open en daalt de heilige Geest in de gedaante van een duif  op Hem neer. Openscheuren zegt Marcus – de scheiding tussen hemel en aarde is niet langer nodig. Met Jezus begint iets nieuws. Het Koninkrijk van God is nabij.

Door de Geest in de woestijn

Het is zo’n moment dat alles op zijn plek valt. Zo’n moment dat alles goed is. De bevestiging van wie je bent. De aanvaarding van je roeping. De ervaring van Gods nabijheid. Zet de tijd stil en laat het voor altijd zijn. De Geest van God werkt blijkbaar anders. Jezus wordt de woestijn in gedreven. Opnieuw krachtige taal: de Geest die Jezus voortdrijft. Een Godservaring brengt je blijkbaar niet perse op gebaande wegen of op de toppen van geluk. De woestijn is hier de bestemming. Veertig dagen.

Onherbergzaam

De woestijn is onherbergzaam. Een plaats van droogte en verschraling. De woestijn staat in de Bijbel voor ons bestaan in alle kwetsbaarheid. Het bestaan in de kern. Geen muren meer en geen maskers. Een plaats van eenzaamheid ook. Het is de plaats die ons bepaalt wat of wie ons drijft. Wat zijn onze drijfveren? Waarom gaan die hooligans in Rome zo uit hun dak? Waarom worden mensen hard, egoïstisch en kil als ze bij IKEA koopjes proberen te scoren? Maar ook positief: de buurvrouw die zonder morren zonder er iets voor terug te verwachten voor het oudere echtpaar zorgt nu de man is gevallen. Welke behoeften drijven ons in onze dagelijkse bezigheden?

Terug naar de kern

Veertig dagen. Het roept gedachten op aan de woestijntocht van Israël, op weg naar het Beloofde Land. Veertig jaar duurde de reis. Het perspectief was thuiskomen in Gods beloofde Koninkrijk. Maar tijdens de reis bleek hoe moeilijk het was om dit perspectief vast te houden. Zorgen om eten en drinken, angst om dreiging, woede om verloren hoop maakten dat het volk van God steeds weer tegen God koos. Nu maakt Jezus dezelfde tocht. Terug naar de kern. Gedreven door de Geest.

Wat drijft ons?

Wat drijft ons? Waarom doen we wat we doen – of laten we dingen juist na? Soms hebben we het nodig om even stil gezet te worden. In de woestijn. In de eenzaamheid en leegte. Wat drijft ons, welke stemmen klinken in de stilte? Jezus is omringd door wilde dieren. In psalm 22 lezen we over de dreiging die uitgaat van wilde dieren: ²¹ Bevrijd mijn ziel van het zwaard, mijn leven uit de greep van die honden. ²² Red mij uit de muil van de leeuw, bescherm mij tegen de horens van de wilde stier. 

In de stilte kunnen de wilde dieren die ons opjagen en voortdrijven nog hoorbaarder worden. We rennen, creëren drukte, lopen onszelf voorbij om de stemmen in de stilte maar niet te horen. De stemmen die zeggen dat je niet goed genoeg bent, dat je jezelf steeds weer moet bewijzen, dat je vooral voor jezelf moet zorgen, dat je pas wat voorstelt als –

Tegenstem

Jezus krijgt in de woestijn te maken met satan, de tegenstander, de tegenstem. God zei: ‘Je bent mijn geliefde kind’. Het is de tegenstem in de stilte van de woestijn die Gods stem lijkt te overschreeuwen. De stem van de twijfel. ‘Ben jij wel echt geliefd?’ ‘Denk je echt dat God voor jou zorgt?’ ‘Je bent machteloos, je stelt niets voor!’ ‘Hou toch op met die ander, zorg voor jezelf.’

Aanvaarding

Het is Jezus die deze tegenstem het zwijgen oplegt. ‘Ik breng het goede nieuws: Gods Koninkrijk is nabij!’ Het is de stem van aanvaarding en genade die zacht maar onmiskenbaar in de stilte klinkt. Genade.

Het vraagt om open handen.

Bedreigd bestaan – waar is God?!

‘Waar is God?’ ‘Als God al bestaat, heeft Hij heel wat uit te leggen.’ Geregeld hoor ik uitroepen van deze of van een vergelijkbare strekking. Als ik deelgenoot word van levensverhalen in pastorale gesprekken. Of als ik columns of blogs lees over al het leed in de wereld. Waar is die God? Kan het Hem iets schelen dat de wereld in brand staat? Zit God inderdaad op zijn handen?

Wie kan er nog geloven in de goedheid van de mens?

Wat me opvalt, is dat mensen elkaar veel leed aandoen. Het geloof in de goedheid van de mens is nauwelijks of niet vol te houden als ik zie hoe gemakkelijk mensen afglijden tot een diepe haat en elkaar de meest gruwelijke dingen kunnen aandoen. Als er Iemand is die nog in de mens gelooft, dan is dat God wel. Hij is mens geworden om ons te redden. Om een andere weg te wijzen – niet de weg van haat, bitterheid en zelfhandhaving, maar de weg van ontferming, dienstbaarheid en liefde.

Van deze weg getuigen de evangeliën. In Jezus Christus wordt het Koninkrijk zichtbaar en worden mensen weer in hun menswaardigheid hersteld. Door Jezus staan mensen op.

Wat is je naam?

Dat spreekt ook uit de tekst die morgen (zondag 5 oktober 2014 om 9.30 in de Ontmoetingskerk te Vriezenveen) in de viering centraal staat. Na een intensieve en indrukwekkende nachtelijke oversteek, meren Jezus en zijn discipelen aan in het gebied van de Gerasenen. Als ze uit de boot stappen, komt er een verwilderde en naakte man luid schreeuwend op hen af rennen.

Laat ik eerlijk zijn. Als ik Jezus was, zou ik direct in de boot springen en het meer weer op varen. Maar Jezus doet iets anders. Hij blijft staan en spreekt de man aan: wat is je naam? Daar begint heelwording: wie ben je? Wat is je verhaal? Niemand in het gebied wilde nog met deze man optrekken. Hij leefde tussen de rotsgraven. In het land van de levenden was er voor hem geen plek meer. De buurt probeerde hem te vangen en te ketenen – jij moet je gedragen naar onze maatstaven. Gevangenschap en beklemming. Maar de boeien konden deze man niet gevangen houden – maar hij kon ook geen rust en ruimte vinden. Bespot en uitgespuugd. Hij werd bezet gebied. Wie ben je? ‘Ik ben legio stemmen. Ik weet niet meer wie ik ben’.

Gods antwoord

Jezus is gekomen om ons te ontzetten. Om ons te herinneren aan de Stem die ons aan onze bestemming roept. Waar is God? Hij is mens geworden om ons een weg te bieden om mens te worden zoals we door God bedoeld zijn. Hij laat ons niet aan ons lot over, maar is afgedaald in onze levensverhalen. Als navolgers mogen we iets van God laten zien in deze wereld. Wij worden uitgenodigd om Jezus na te volgen op de weg van ontferming en liefde. Om niet te leven vanuit angst, maar vanuit bewogenheid en liefde, zodat we ook de ander de ruimte mogen geven om Gods stem te horen.