Waar blijf je zelf?

We trotseerden de gure wind op deze koude dag en zochten onze weg door een van de oudere wijken van Zwolle. We moesten in het buurthuis zijn waar een bijeenkomst was van Caleidoscoop, een landelijke vereniging voor mensen met een dissociatieve stoornis.

Warme verbondenheid

De warmte in het gebouw stond haaks op de kilte van buiten.  Die warmte had niet zozeer te maken met de radiatoren. Nee, het was de aanwezigheid van deze groep mensen en hun bewogenheid met elkaar. Iedereen in die zaal draagt zoveel mee aan zwaarte, aan pijn en eenzaamheid, maar op een dag als deze, een dag met lotgenoten, konden zij op adem konden komen.

Esther en ik mochten een workshop verzorgen voor naasten van overlevenden van huiselijk en seksueel geweld. Het delen van verhalen, de tijd hebben om uit te kunnen vertellen en het ontvangen van begrip waren in zichzelf helende elementen.  Om zo in een veilige setting iets van de diepte van het hart te mogen delen is van onschatbare waarde.

Eenzaamheid

In onze workshop hebben we met name de ruimte geboden om verhalen te delen. In die verhalen kwamen verschillende belangrijke thema’s naar voren. Het eerste is de eenzaamheid van naasten. Vrienden en collega’s kunnen niet of nauwelijks bevatten wat de gevolgen van huiselijk en seksueel geweld zijn, laat staan wat de impact op naasten is. Vaak haken vrienden af. Wat daar bij komt, is dat je als partner, zus of ouder niet vrij kunt beschikken over het verhaal. als je als partner vertelt waarom je zo slecht slaapt of zo bezorgd bent, dan moet je iets vertellen over je man of vrouw. Maar als z/hij dit niet wilt of zelf zwijgt over haar/zijn verhaal, dan kun je niet zomaar vertellen waar je mee zit.

Traumatiserende hulpverlening

Het tweede thema dat in de verhalen naar voren kwam, zijn de dramatische verhalen over de falende hulpverlening. Niet alleen had dit soms een re-traumatisering tot gevolg voor de partner met een dissociatieve stoornis, maar ook de naasten leden onder de fouten van of het gebrek aan hulpverlening. De naasten moeten immers de klappen opvangen. Het valt niet mee om mantelzorger te zijn, zeker niet wanneer het gaat om psychische klachten. Als de hulpverlening niet adequaat is, ervaren naasten dit als in de steek gelaten worden.

Wat hier bijkomt, is dat naasten niet of nauwelijks bij behandelingen worden betrokken, terwijl zij vaak wel goed zicht hebben op hoe het met die ander gaat en zij ook met hem/haar verder moeten.

Verloren

Een volgend thema is het gevoel jezelf te verliezen. Meerdere naasten kampen of hebben te maken gehad met burn-outklachten. Het is noodzakelijk om grenzen aan te geven, maar tegelijkertijd roept dat ook schuldgevoelens op. Het uiten van emoties en het aangaan van conflicten werden als lastig ervaren. Opmerkelijk was dat de meeste naasten op de vraag ‘hoe gaat het met je’ vertelden over hoe het met de geweldsgetroffene ging. Het eigen wel en wee van de naaste hangt in sterke mate samen met hoe het met de geweldsgetroffene gaat.

Het hebben van een baan en het volhouden om naar het werk te blijven gaan, is van groot belang om door te kunnen gaan. Wanneer een partner door alle stress thuis komt te zitten, neemt de zwaarte juist toe, omdat de oorzaak van de ziekmelding soms juist in de thuissituatie ligt.

Triggers

Tot slot gaven naasten aan dat zij in het dagelijks leven vaak moeten dealen met de triggers waardoor de ander gaat dissociëren, in paniek raakt of woede-uitbarstingen heeft. Het lukt slachtoffers van geweld vaak wel om naar de buitenwereld een ander beeld te laten zien. Het versterkt de eenzaamheid en de onzekerheid van naasten. hoe kunnen zij goed reageren op de situatie?

Veel naasten komen in een hulpverlenende rol terecht. Soms door de omgeving, soms door de steeds verder gaande vragen van de geweldsgetroffene, en soms ook om gewoon staande te kunnen blijven. De rol van hulpverlener plaats de naaste iets meer op afstand en wekt de suggestie van enige controle en regie. Daar waar een echte hulpverlener een evenwicht kan bewaren tussen afstand en nabijheid, blijft de naaste echter 24 uur per dag in de hulpverlenersrol. Het is een risicovolle rol, omdat het de naaste opnieuw eenzamer maakt. Daarnaast maakt het de naaste verantwoordelijk voor een verhaal waar z/hij geen verantwoordelijkheid voor draagt of grip op heeft. Uiteindelijk moeten naasten leren om het uit te houden in de onmacht, een schouder bieden en een schouder durven vragen, de pijn ervaren en aangeven waar hun grenzen liggen.

Wat de workshop laat zien, is dat lotgenotencontact van grote waarde is. Het doorbreekt de eenzaamheid. Het biedt de ruimte om op adem te komen. Het ondersteunt bij het maken van keuzes om grenzen te durven stellen en om vol te houden en trouw te zijn.

Krachtige mensen

Wat mij bij blijft zijn de verhalen. Wat dragen deze mensen in alle stilte en eenzaamheid een soms ondraaglijke last met zich mee. En wat spreekt er een liefde, trouw en volharding uit hun dagelijkse doorgaan. Ondanks het effect op het gezin, ondanks de gevolgen voor het werk en ondanks de impact op het eigen functioneren, staan deze naasten elke dag opnieuw op en staan naast hun kind, partner of familielid.